To ασυμβίβαστο ως παράγοντας καρπόδεσης στις δενδρώδεις καλλιέργειες

την
To ασυμβίβαστο ως παράγοντας καρπόδεσης στις δενδρώδεις καλλιέργειες
Ένας πολύ σοβαρός παράγοντας που επηρεάζει την καρπόδεση των οπωροφόρων δέντρων είναι το ασυμβίβαστο, δηλαδή η αδυναμία της γύρης μιας ποικιλίας να γονιμοποιήσει τα άνθη της ίδιας ποικιλίας παρόλο που η γύρη είναι γόνιμη.

Σε ορισμένα είδη φυτών, ο μηχανισμός της αναγνώρισης της ασυμβίβαστης γύρης βρίσκεται στο στίγμα (σποροφυτικό ασυμβίβαστο) και εκδηλώνεται με την αδυναμία που έχουν οι γυρεοσωλήνες να διαπεράσουν το στίγμα. 

Στα οπωροφόρα δέντρα, το φαινόμενο του ασυμβίβαστου εκδηλώνεται με την αναστολή της αύξησης των γυρεοσωλήνων μέσα στο στύλο ή πριν εισέλθουν στην σπερμοβλάστη. (γαμετοφυτικό ασυμβίβαστο). 

Στην περίπτωση του γαμετοφυτικού ασυμβίβαστου, η αναγνώριση των ασυμβίβαστων γυρεοσωλήνων γίνεται από τον στύλο ή την σπερμοβλάστη.

Όταν τα άνθη μιας ποικιλίας γονιμοποιούνται από τη δική τους γύρη τότε η ποικιλία καλείται αυτογόνιμη. Όταν τα άνθη μιας ποικιλίας δεν μπορούν να γονιμοποιηθούν από την γύρη τους τότε η ποικιλία ονομάζεται αυτόστειρη. Αν η ποικιλία είναι αυτόστειρη λόγω ασυμβίβαστου, τότε καλείται αυτοασυμβίβαστη. Όταν παρατηρείται ασυμβίβαστο μεταξύ δύο ποικιλιών τότε γίνεται λόγος περί σταυροασυμβιβάστων ποικιλιών. Σε ορισμένες ποικιλίες οπωροφόρων, όπως μηλιάς και αχλαδιάς, παρατηρείται μερικό ασυμβίβαστο οπότε με αυτεπικονίαση των ανθέων επιτυγχάνεται μικρό έως μεγάλο ποσοστό καρπόδεσης. Οι ποικιλίες αυτές καλούνται μερικώς αυτογόνιμες ή μερικώς αυτόστειρες.

Οποιαδήποτε μορφή ασυμβίβαστου και αν παρατηρείται αποτελεί σοβαρό ανασταλτικό παράγοντα για την καρπόδεση και θα πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος.
Ένας πολύ σοβαρός παράγοντας που επηρεάζει την καρπόδεση των οπωροφόρων δέντρων είναι το ασυμβίβαστο, δηλαδή η αδυναμία της γύρης μιας ποικιλίας να γονιμοποιήσει τα άνθη της ίδιας ποικιλίας παρόλο που η γύρη είναι γόνιμη

Εφόσον δεν υπάρχει ασυμβίβαστο μεταξύ γύρης και ύπερου , οι γυρεοσωλήνες αυξάνουν και τελικά ένας από αυτούς εισέρχεται από την σπερμοβλάστη στον εμβρυόσακκο, όπου πραγματοποιείται η γονιμοποίηση του ωαρίου. Ο χρόνος που μεσολαβεί από την επικονίαση μέχρι την είσοδο του γυρεοσωλήνα στην σπερμοβλάστη εξαρτάται από τη μορφολογία του άνθους και από την ταχύτητα αύξησης του γυρεοσωλήνα μέσα στον στύλο. Η ταχύτητα αύξησης των γυρεοσωλήνων εξαρτάται :
  1. Από τα αν έλαβε χώρα σταυρεπικονίαση ή αυτεπικονίαση. Κατά κανόνα, η ταχύτητα αύξησης των γυρεοσωλήνων μετά από σταυρεπικονίαση είναι μεγαλύτερη σε σχέση με εκείνη που παρατηρήθηκε μετά από αυτεπικονίαση, άρα η σταυρεπικονίαση είναι αποτελεσματικότερη.
  2. Από το είδος του φυτού. Η ταχύτητα αύξησης των γυρεοσωλήνων της κερασιάς είναι υπερδιπλάσια εκείνης των γυρεοσωλήνων της αμυγδαλιάς.
  3. Από την προέλευση της γύρης. Στην κερασιά βρέθηκε ότι οι γυρεοσωλήνες της ποικιλίας " Bada " αυξανόταν σε στύλο της ποικιλίας " Ναπολέων " ταχύτερα από ότι οι γυρεοσωλήνες της ποικιλίας " Corum " σε παρόμοιες περιβαλλοντικές συνθήκες και ιδιαίτερα σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες, οπότε  η ποικιλία "Bada " σε σχέση με την επικονιάστρια ποικιλία " Corum " είναι αποτελεσματικότερη σε ορισμένες συνθήκες περιβάλλοντος .
  4. Από τη θερμοκρασία. Ο παράγοντας θερμοκρασία είναι εκείνος που  επηρεάζει θεαματικά την ταχύτητα αύξησης των γυρεοσωλήνων τόσο in vitro όσο και in vivo. Η ταχύτητα αύξησης των γυρεοσωλήνων της ποικιλίας αχλαδιάς " Coscia " σε στύλους της ποικιλίας " Τσακώνικη " ήταν διπλάσια στους 15 βαθμούς Κελσίου από εκείνη που παρατηρήθηκε σε θερμοκρασία 10 βαθμούς Κελσίου. Η μέγιστη ταχύτητα αύξησης των γυρεοσωλήνων παρατηρήθηκε όταν η θερμοκρασία κυμαινόταν μεταξύ 20 - 25 βαθμών Κελσίου.

Βιβλιογραφία

Στοιχεία Γενικής και Ειδικής Δενδροκομίας
ΜΙΛΤΙΑΔΗ Δ. ΒΑΣΙΛΑΚΑΚΗ
Καθηγητή Δενδροκομίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης