Στη χώρα μας έχουν διαπιστωθεί στα εσπεριδοειδή οι τροφοπενίες σιδήρου, μαγνησίου, ψευδαργύρου, μαγγανίου, αζώτου, καλίου και βορίου. Οι 4 πρώτες τροφοπενίες ( Fe, Mg, Mn, Zn ) είναι οι συχνότερες και οι περισσότερο διαδεδομένες.
Στον πίνακα 1, στο τέλος του άρθρου, δίνονται οι ενδεικτικές τιμές της χημικής ανάλυσης των φύλλων για τη διάγνωση της θρεπτικής κατάστασης σε δέντρα πορτοκαλιάς.
Τροφοπενία σιδήρου ( Fe )
 |
| έλλειψη Fe |
Τα νεαρά φύλλα των κορυφών παρουσιάζουν λεπτό δίκτυο πράσινων νευρώσεων ενώ το έλασμα είναι κίτρινο. Σε προχωρημένο στάδιο το έλασμα γίνεται λευκοκίτρινο μέχρι λευκό και εμφανίζονται νεκρώσεις στη περιφέρεια του φύλλου. Η χλώρωση προχωράει και στα κατώτερα φύλλα. Παρατηρείται φυλλόπτωση που αρχίζει από την κορυφή των βλαστών. Οι βλαστοί έχουν μικρή ανάπτυξη και εμφανίζουν νέκρωση κορυφών. Οι καρποί είναι μικροί, σκληροί και ανοιχτού χρώματος. Η ασθένεια είναι συχνότερη σε ασβεστούχα εδάφη γιατί ο Fe βρίσκεται σε πολύ δυσδιάλυτη μορφή και όχι επειδή υπάρχει πραγματική έλλειψη σιδήρου από το έδαφος. Άλλες συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη της τροφοπενίας Fe είναι η υπερβολική υγρασία, ο κακός αερισμός του δέντρου, το πότισμα με νερό που περιέχει υψηλή συγκέντρωση από δισανθρικά ανιόντα, η μεγάλη χρήση των φωσφορικών λιπασμάτων, τα βαθιά οργώματα και το πότισμα με αλατούχο νερό.
Για την αντιμετώπιση της ασθένειας συνιστάται η χρησιμοποίηση χηλικών ενώσεων του Fe ( iron chelates ). Καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται με προσθήκη του χηλικού σιδήρου στο έδαφος νωρίς την άνοιξη. Πέρα από την προσθήκη και την χορήγηση του σιδήρου κρίνεται απαραίτητο να διορθώνονται όσο είναι δυνατό και οι παραπάνω συνθήκες που αναφέρθηκαν οι οποίες ευνοούν την εμφάνιση της ασθένειας.
Τροφοπενία
ψευδαργύρου (Ζn)
 |
| έλλειψη Zn |
Εμφανίζεται σε εδάφη πάσης φύσεως. Τα συμπτώματα της τροφοπενίας Zn είναι πολύ χαρακτηριστικά και αναγνωρίζονται εύκολα καθώς τα νεαρά φύλλα είναι μικρά και εμφανίζουν πρασινοκίτρινες ή κίτρινες κηλίδες μεταξύ πράσινων νεύρων οι οποίες αργότερα επεκτείνονται και σχηματίζουν μεσονεύρια χλώρωση. Εκτός από το σύμπτωμα της έντονης μικροφυλλίας, παρατηρείται ανόρθωση του ελάσματος, σχηματισμός ασθενικής ετήσιας βλάστησης και σε σοβαρές καταστάσεις αποφύλλωση και αποξήρανση της κορυφής των κλαδίσκων. Η παραγωγή ελαττώνεται σημαντικά και οι καρποί στα δέντρα είναι μικροί και παραμορφωμένοι. Η τροφοπενία Zn είναι ιδιαίτερα συχνή σε αμμώδη εδάφη, φτωχά σε Zn. Άλλοι παράγοντες που συντελούν στην εμφάνιση ή την επιδείνωση της ασθένειας είναι η αλκαλικότητα του εδάφους, η υπερβολική αζωτούχος και φωσφορική λίπανση, περίσσεια καλίου και χαλκού, η υψηλή εδαφική υγρασία και τέλος η συχνή και υπερβολική προσθήκη κοπριάς πουλερικών.
Συνιστάται ψεκασμός των δέντρων, την άνοιξη, όταν αναπτυχθεί η νέα βλάστηση με ένα από τα παρακάτω διαλύματα :
α ) Θειϊκός ψευδάργυρος ( ZnSO4, 7H2O), περιεκτικότητα σε Zn 22,7% 550g,
Άσβεστος (Ca (OH)2) ή ανθρακικό νάτριο ( Na2CO3) 300g, Nερό 100 λίτρα
β ) Οξείδιο του ψευδαργύρου (ZnO) 250 - 350g, Νερό 100 λίτρα
γ ) Θειϊκός ψευδάργυρος ( ZnSO4, 7H2O), περιεκτικότητα σε Zn 22,7% 200g,
Νερό 100 λίτρα
Ο ψεκασμός επαναλαμβάνεται το φθινόπωρο μόνο όταν τα δέντρα υποφέρουν σοβαρά από την τροφοπενία. Το πρώτο ψεκαστικό διάλυμα δεν χρησιμοποιείται όταν επιθυμούμε να αποφύγουμε υπολείμματα ασβέστου ή ανθρακικού νατρίου πάνω στα φύλλα ή στους καρπούς, τα οποία ευνοούν την ανάπτυξη τετράνυχου. Θεραπεία της τροφοπενίας Zn μπορεί επίσης να γίνει, σε μερικά εδάφη με χαμηλό ph, με προσθήκη χηλικού Zn στο έδαφος.
Τροφοπενία μαγνησίου ( Mg )
 |
| Tροφοπενία Mg |
Η έλλειψη μαγνησίου προκαλεί χλώρωση στα παλαιότερα φύλλα, συνήθως σε αυτά που είναι κοντά στους καρπούς. Τα φύλλα κιτρινίζουν γύρω από το κεντρικό νεύρο και στη συνέχεια η χλώρωση επεκτείνεται στο μεγαλύτερο τμήμα του ελάσματος του φύλλου εκτός από μια περιοχή στη βάση, η οποία παραμένει πράσινη και έχει σχήμα αιχμής βέλους. Μερικές φορές στις πορτοκαλιές, ο αποχρωματισμός αυτός γίνεται αντιστρόφως, δηλαδή η αιχμή του βέλους είναι κίτρινη ενώ το έλασμα παραμένει πράσινο στην περιφέρεια. Στις έντονες περιπτώσεις, τα φύλλα είναι τελείως κίτρινα, χρώματος ορείχαλκου. Παρατηρείται φυλλόπτωση ιδίως κατά τον χειμώνα και νέκρωση κλαδίσκων. Τα δέντρα καθώς και οι καρποί είναι ιδιαίτερα ευπαθείς στις χαμηλές θερμοκρασίες και η καρποφορία είναι μικρή και κακής ποιότητας. Η εμφάνιση της συμπτωματολογίας γίνεται συνήθως αργά το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο σε διάσπαρτα δέντρα και επί δέντρου σε ορισμένους κλάδους.
Ακολουθήστε τη fb σελίδα του Αγροτών Ανάγνωσμα ΕΔΩ
Η τροφοπενία Mg εμφανίζεται συνήθως στα αμμώδη και έντονα εκπλυνόμενα εδάφη. Η έκπλυση του μαγνησίου είναι ιδιαίτερα γρήγορη όσο αυξάνεται η οξύτητα και η υπερβολική καλιούχος λίπανση συντελεί σημαντικά στην εμφάνιση της τροφοπενίας.
Για την αντιμετώπιση της ασθένειας συνιστάται ένας ψεκασμός της νέας βλάστησης με νιτρικό μαγνήσιο σε αναλογία 1% στο οποίο έχει προστεθεί προσκολλητικό διαβρεκτικό. Εφόσον δεν διατίθεται νιτρικό μαγνήσιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ψεκαστικό διάλυμα που να αποτελείται από 1kg θειϊκού μαγνησίου και 1kg νιτρικού ασβεστίου σε 100 λίτρα νερό.
Στα ελαφρά ( αμμώδη ) εδάφη η τροφοπενία Mg μπορεί να θεραπευτεί και με προσθήκη θειϊκού μαγνησίου στο έδαφος. Χρησιμοποιείται μια μέση δόση θειϊκού μαγνησίου κατά δέντρο 500g. Η μέθοδος αυτή δεν είναι πάντοτε αποτελεσματική και η αντίδραση των δέντρων αργεί να εμφανιστεί. Να αποφεύγεται η υπερβολική καλιούχος λίπανση.
Τροφοπενία μαγγανίου ( Mn )
 |
| έλλειψη Μn |
Τα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στα νεαρά φύλλα και εκδηλώνονται με μεσονεύρια χλώρωση ακανόνιστου σχήματος. Τα νεύρα και μια ζώνη του ελάσματος γύρω από αυτά είναι πράσινα και συνήθως δεν παρατηρείται μεγάλη αντίθεση μεταξύ χλωρωτικού και πράσινου τμήματος του φύλλου όπως συνήθως στις τροφοπενίες ψευδαργύρου και σιδήρου. Τα φύλλα διατηρούν το κανονικό τους μέγεθος ενώ στις έντονες περιπτώσεις παρατηρείται φυλλόπτωση και περιορισμένη ξήρανση των κορυφών. Η τροφοπενία εκδηλώνεται τόσο σε όξινα όσο και σε αλκαλικά εδάφη. Κατά πάσα πιθανότητα, η εκδήλωσή της στα όξινα εδάφη οφείλεται σε έκπλυση του μαγγανίου ενώ στα αλκαλικά το μαγγάνιο βρίσκεται σε πολύ δυσδιάλυτη μορφή.
Για την θεραπεία της ασθένειας συνιστάται ψεκασμός της νέας βλάστησης ( εκπτυγμένης κατά τα 2/3 ή πλήρως εκπτυγμένης προς την ωρίμανση των φύλλων ) με διάλυμα θειϊκού μαγγανίου ( περιεκτικότητα σε Mn 33,2% ) σε αναλογία 0,1%.
Τροφοπενία βορίου ( Β )
 |
| τροφοπενία Β |
Η επιφάνεια των καρπών εμφανίζεται σκληρή κατά θέσεις που αποφέρουν αποθέσεις κόμμεος στο λευκό τμήμα του φλοιού. Αποθέσεις κόμμεος παρατηρούνται και στο εσωτερικό του καρπού, ιδίως γύρω από τα σπέρματα τα οποία μπορεί να λείπουν. Οι καρποί είναι μικροί, σκληροί, έχουν παχύ φλοιό και πολύ λίγο χυμό. Το φύλλωμα παρουσιάζει ελαφρό μαρασμό και το έλασμα των φύλλων αποκτά χρώμα κιτρινοκαστανό και μπορεί να εμφανίσει καρούλιασμα προς τα κάτω. Σε σοβαρές περιπτώσεις παρατηρείται σχίσιμο και φέλλωση των νεύρων στην πάνω επιφάνεια των φύλλων. Παρόμοια συμπτώματα είναι δυνατόν να παρατηρηθούν και στο φλοιό των κλαδίσκων οι οποίοι αποφυλλώνονται και στη συνέχεια παρουσιάζουν νέκρωση στην κορυφή.
Για την αντιμετώπιση της τροφοπενίας βορίου γίνεται προσθήκη βόρακα σε ποσότητα 80 - 150g κατά δέντρο, ανάλογα με την ηλικία, την ανάπτυξη των δέντρων και τη σύσταση του εδάφους. Η χορήγηση του Β στο έδαφος δεν πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο και να παρακολουθείται η αντίδραση των δέντρων για τον προσδιορισμό του χρόνου για την νέα χορήγηση βορίου, γιατί υπάρχει κίνδυνος τοξικότητας λόγω συσσώρευσης Β. Επίσης, είναι δυνατό, η τροφοπενία να αντιμετωπισθεί με ψεκασμό του φυλλώματος με βόρακα ή βορικό οξύ ( 0,1 - 0,2% ).
Τροφοπενία αζώτου ( Ν )
 |
| αζωτοπενία |
Στα παλαιότερα φύλλα παρατηρείται ανοιχτό πράσινο χρώμα με κίτρινα " ρήγματα ". Οι νευρώσεις των φύλλων έχουν ένα χρώμα που τείνει προς το λευκό. Επιβραδύνεται η αύξηση της βλάστησης, παρατηρείται πρόωρη φυλλόπτωση και αποξήρανση της τρυφερής βλάστησης. Η τροφοπενία Ν κυρίως προκαλεί σημαντική μείωση στην παραγωγή και κάνει τους καρπούς πιο μαλακούς. Η συμπτωματολογία είναι κυρίως εμφανής κατά την περίοδο της ανθοφορίας και σε ανοιξιάτικη βλάστηση. Επιδείνωση της τροφοπενίας Ν έχουμε με χαμηλό ή υψηλό ph του εδάφους, σε αμμώδη ή ελαφρά εδάφη λόγω έκπλυσης, από συνθήκες ξηρασίας, από χαμηλή ποσότητα οργανικής ουσίας στο έδαφος και από υψηλές βροχοπτώσεις και βαριές αρδεύσεις λόγω έκπλυσης.
Συνιστάται για την θεραπεία της ασθένειας η παροχή 12 - 20kg ενεργού Ν ανά στρέμμα κάθε χρόνο.
Τροφοπενία καλίου ( Κ )
 |
| τροφοπενία Κ |
Στην τροφοπενία καλίου, τα περιθώρια των φύλλων στα παλαιότερα φύλλα αποκτούν ένα απαλό κίτρινο - χάλκινο χρώμα με χαρακτηριστική συστροφή. Η χλώρωση δύναται να εξαπλωθεί σε όλο το δέντρο με χαρακτηριστική συνεχή ανεπάρκεια του στοιχείου. Στους καρπούς παρατηρείται επιτάχυνση της ωρίμανσής τους, μείωση του μεγέθους τους και απώλεια στην παραγωγή. Η τροφοπενία Κ επιδεινώνεται με συνθήκες ξηρασίας, σε όξινα εδάφη, σε αμμώδη ή ελαφρά εδάφη λόγω έκπλυσης, σε εδάφη με χαμηλά αποθέματα Κ, σε αργιλώδη εδάφη, σε πλούσια σε μαγνήσιο και ασβέστιο εδάφη και από υψηλές βροχοπτώσεις ή βαριές αρδεύσεις λόγω έκπλυσης.
Γίνετε μέλος της fb ομάδας του Αγροτών Ανάγνωσμα ΕΔΩ
Η διόρθωση της τροφοπενίας καλίου μπορεί να γίνει με εφαρμογές χλωριούχου καλίου, αλλά επειδή προκαλούν ζημιές στα δέντρα, καλό είναι να χρησιμοποιούνται λιπάσματα που περιέχουν θειϊκό κάλιο. Σε περιοχές που οι εφαρμογές καλιούχου λίπανσης δεν είναι αποτελεσματικές, συνιστάται η παροχή καλίου με διαφυλλικούς ψεκασμούς, τέλη άνοιξης ή αρχές καλοκαιριού.
 |
| Πίνακας 1 |
Βιβλιογραφία - Πηγή
1 ) Ασθένειες καρποφόρων δένδρων και αμπέλου
Χ.Γ Παναγόπουλος,
Καθηγητής Φυτοπαθολογίας Γεωργικού Πανεπιστημίου Αθηνών
2 ) https://plantpro.gr