Οι μύκητες του γένους Phytophthora μεταδίδονται με το έδαφος και προκαλούν ασθένειες στα μέρη των δέντρων που έρχονται σε άμεση ή έμμεση επαφή με το έδαφος. Οι συνηθέστερες προσβολές εμφανίζονται στο λαιμό, τις ρίζες, τον κορμό ή στους κλάδους κοντά στο έδαφος και συχνά παρουσιάζονται και σήψεις στους καρπούς. Ιδιαίτερα σοβαρές και μεγάλης οικονομικής σημασίας για τη χώρα μας αποτελούν οι ασθένειες του λαιμού και του κορμού των δέντρων γιατί εμφανίζονται σε φυτώρια και σε κάθε ηλικίας φυτά στα δενδροκομεία και προκαλούν την ξήρανσή τους μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Οι προσβολές από Pytophthora είναι πολύ διαδεδομένες αλλά συχνά παραμένουν αδιάγνωστες ή αιτιολογίας ασαφούς. Οι προσβολές είναι γενικά γνωστές σαν έλκος ή σήψη του λαιμού ( crown, foot rot , gymmosis ) και εκτός από τα μηλοειδή ( μηλιά, αχλαδιά, κυδωνιά, μουσμουλιά ) εμφανίζονται συχνά στα πυρηνόκαρπα ( είναι γνωστές σαν αποπληξία ), στα εσπεριδοειδή ( κομμίωση ), στη φυστικιά, στην καστανιά, στο αμπέλι, σε διάφορους θάμνους αλλά και σε πολλά ποώδη φυτά.
Συμπτώματα
Η προσβολή συνήθως αρχίζει από το λαιμό ή τις κύριες ρίζες. Ο φλοιός εξωτερικά, στο σημείο προσβολής φαίνεται σκοτεινότερος," βρεγμένος " και συχνά είναι ελαφρά βυθισμένος. Με την εξέλιξη της ασθένειας, η αλλοίωση αυτή προχωρά προς τα επάνω, αρκετά εκατοστά από το έδαφος ( μπορεί να φτάσει τα 60 - 80 cm ) αλλά και προς τα κάτω στις κεντρικές ρίζες. Αρχικά, η προσβολή καλύπτει μέρος της περιφέρειας του κορμού και με την πάροδο του χρόνου μπορεί να τον περιβάλει ολόκληρο, οπότε το δέντρο ξηραίνεται. Στην προσβεβλημένη περιοχή ( στα πυρηνόκαρπα, εσπεριδοειδή, φυστικιά ) παρατηρείται σχίσιμο στο φλοιό και έκκριση κόμμης. Εσωτερικά, παρατηρείται καστανός μεταχρωματισμός του φλοιού και καμβίου που φτάνει μέχρι το ξύλο.
Τα ασθενή δέντρα, αναλόγως φυσικά της φάσης και έκτασης της προσβολής αλλά και των περιβαλλοντικών συνθηκών, έχουν μια μερική ή καθολική χλώρωση των φύλλων, καχεκτική βλαστηση, φυλλόπτωση και σε 2 - 3 χρόνια ή πολύ γρήγορα ( σε μια καλλιεργητική περίοδο ) επέρχεται ξήρανση.
Στα πυρηνόκαρπα, στην Ελλάδα, παρατηρούνται δύο τύποι αποπληξίας :
- Ανοιξιάτικος τύπος ( πρώϊμη προσβολή ). Εκδηλώνεται αργά τον χειμώνα ή νωρίς την άνοιξη. Στα νεαρά δέντρα τα μάτια δεν ανοίγουν την άνοιξη, ενώ στα ενήλικα, παράγονται μικροί καχεκτικοί βλαστοί που παραμένουν χλωρωτικοί και νάνοι, όπως στην περίπτωση της ζημιάς των ριζών από νεροκράτημα.Τελικά τα δέντρα ξηραίνονται Μάϊο ή νωρίς τον Ιούνιο. Αυτός ο τύπος της προσβολής είναι ιδιαίτερα σοβαρός γιατί εμφανίζεται σε μεγάλη έκταση και αφορά συχνά ολόκληρο το δενδροκομείο. Αυτό συμβαίνει μετά από έντονες χειμερινές βροχοπτώσεις οι οποίες συντελούν στη διασπορά των μολυσμάτων.
- Θερινός τύπος ( όψιμη προσβολή ). Εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της θερμής θερινής περιόδου με τη μορφή της αποπληξίας. Τα δέντρα, μετά από ελαφρά χλώρωση των φύλλων, εμφανίζουν ένα απότομο μαρασμό και ξηραίνονται. Τα προσβεβλημένα δέντρα είναι μεμονωμένα μέσα σε ένα δενδροκομείο και συνήθως κατά μήκος των αυλακίων άρδευσης.
Αίτια - Συνθήκες ανάπτυξης
Τις ασθένειες προκαλούν διάφορα είδη του γένους Phytophthora ( Pythiales, Pythiaceae ) που ανήκουν στους Ωομύκητες των Φυκομυκήτων. Οι συγκεκριμένοι μύκητες είναι παθογόνα εδάφους που επιβιώνουν στο έδαφος για πολλά χρόνια στις περιπτώσεις όπου επικρατούν δυσμενείς σύνθήκες του περιβάλλοντος ( π.χ μεγάλη ξηρασία ).
Για να αναπτυχθούν, να διασπαρούν και να μολύνουν έχουν ανάγκη από μεγάλη εδαφική υγρασία. Οι προσβολές είναι σοβαρές και συχνές στις ποτιστικές καλλιέργειες και μετά από περίοδο βροχών. Η μόλυνση ευνοείται από ύπαρξη πληγών. Τα διάφορα είδη και οι ποικιλίες των δέντρων δεν παρουσιάζουν την ίδια ευπάθεια στις προσβολές από Phytophthora. Επίσης, τα διάφορα είδη του γένους Phytophthora έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις θερμοκρασίας γι' αυτό και προσβάλλουν τα δέντρα σε διάφορες εποχές του έτους.
Στην χώρα μας, τα μηλοειδή, προσβάλλονται συνήθως από τον P. cactorum.
Τα πυρηνόκαρπα και ιδίως η βερικοκιά, αμυγδαλιά, δαμασκηνιά, ροδακινιά προσβάλλονται συνήθως από τα είδη P. syringae και P. megasperma που είναι ψιχρόφιλα είδη καθώς οι μολύνσεις γίνονται σε θερμοκρασίες 5 - 15 βαθμών Κελσίου και είναι υπεύθυνα για του ανοιξιάτικου τύπου προσβολές των δέντρων και από τα P. cactorum και P. citrophthora που είναι θερμόφιλα είδη και προκαλούν του θερινού τύπου προσβολές στα δέντρα.
Τα εσπεριδοειδή και η φυστικιά προσβάλλονται από τα είδη P. nicotianae var. parasitica ( ευνοείται από υψηλές θερμοκρασίες ) και P. citrophthora ( ευνοείται από θερμοκρασίες 20 - 25 βαθμών Κελσίου ). Ακόμη, προσβολές στα εσπεριδοειδή και ιδιαίτερα στους καρπούς συναντάμε από τα είδη P. hibernalis και P. syringae.
Καταπολέμηση
Για την αντιμετώπιση της προσβολής του λαιμού και των ριζών συνιστώνται τα παρακάτω μέτρα :
- Χρησιμοποίηση ανθεκτικών ποικιλιών. Ο εμβολιασμός πρέπει να γίνεται σε ύψος 50 - 70 cm από το έδαφος για να μη φτάνουν οι σταγόνες νερού από το έδαφος στον κορμό και στους κλάδους των εμβολίων.
- Προληπτικά μέτρα :
α ) Να χρησιμοποιούνται τελείως υγιή δενδρύλλια στα δενδροκομεία και να φυτεύονται στο ίδιο βάθος που ήταν και στο φυτώριο.
β ) Επάλειψη του κορμού των δέντρων μέχρι 1 m από το έδαφος και λίγο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους με βορδιγάλιο πάστα ( αργά το φθινόπωρο ή νωρίς την άνοιξη )
γ ) Να μην έρχεται η βάση του κορμού των δέντρων σε επαφή με το νερό άρδευσης.
δ ) Καλή αποστράγγιση του δενδροκομείου. Αποφυγή συχνού ποτίσματος και διατήρησης του εδάφους σε κατάσταση υπερβολικής υγρασίας.
ε ) Αποφυγή δημιουργίας πληγών στις ρίζες και το λαιμό των δέντρων.
3. Θεραπευτικά μέτρα :
α ) Εκρίζωση των ξηρών ή έντονα προσβεβλημένων δέντρων μαζί με τις ρίζες και απομάκρυνσή τους από το δενδροκομείο.
β ) Σε περίπτωση προσβολής που είναι στα αρχικά στάδια, συνιστάται αφαίρεση και καταστροφή με φωτιά του μεταχρωματισμένου φλοιού και καμβίου μαζί με ζώνη 5 cm γύρω από τους υγιείς ιστούς. Στη συνέχεια να γίνεται απολύμανση των πληγών με βορδιγάλιο πάστα και αργότερα, όταν ξεραθεί η πάστα να γίνεται επάλειψη με σκεύασμα προστατευτικό πληγών.
γ ) Απολύμανση του νερού άρδευσης με θειϊκό χαλκό.
δ ) Ριζοπότισμα των δέντρων ή επάλειψη του κορμού με metalaxyl ή ψεκασμό φυλλώματος με phosetyl ( fosetyl ) aluminium, που έχει αποπλαστική και συμπλαστική κίνηση μέσα στο φυτό, έδωσαν ικανοποιητικά αποτελέσματα στα εσπεριδοειδή εναντίον της προσβολής του κορμού, λαιμού και ριζών. Οι επεμβάσεις αυτές προστατεύουν τα δέντρα από τις μολύνσεις για 6 - 8 εβδομάδες.
ε ) Βιολογική καταπολέμηση με τη χρησιμοποίηση ανταγωνιστικών μυκήτων των γένων Trichoderma και Gliocladium. Ενθαρρυντικά είναι τα αποτελέσματα αν και οι αξιολογήσεις βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο.
Βιβλιογραφία
Ασθένειες καρποφόρων δένδρων και αμπέλου
Χ.Γ Παναγόπουλος,
Καθηγητής Φυτοπαθολογίας Γεωργικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Για ανάγνωση
αρθρογραφίας του Αγροτών Ανάγνωσμα blog