Αποτελεί μια πολύ διαδεδομένη σ' όλο τον κόσμο ασθένεια της αμπέλου που εμφανίζεται κυρίως σε πρέμνα ηλικίας 10 ετών και άνω. Προσβάλλει το καρδιόξυλο του πρέμνου και προκαλεί μια χρόνια ασθένεια που οδηγεί στη σταδιακή αποξήρανση βραχιόνων ή και στην αποπληξία. Για πρώτη φορά περιγράφηκε στη Γαλλία και έλαβε το όνομα ίσκα (esca). Στα αγγλικά είναι γνωστή με τα ονόματα black measles ή apoplexy.
 |
| Συμπτώματα ίσκας σε φύλλα αμπέλου |
Συμπτώματα
Τα πρώτα συμπτώματα της προσβολής εμφανίζονται αργά το καλοκαίρι, πολύ συχνά τον Αύγουστο, στα κατώτερα φύλλα των κληματίδων μερικών βραχιόνων ή σ' ολόκληρο τον πρέμνο. Στα φύλλα αρχικά, παρουσιάζεται μια περιφερειακή χλώρωση του ελάσματος του φύλλου η οποία επεκτείνεται και μεταξύ των κυρίων νεύρων. Οι χλωρωτικές αυτές περιοχές νεκρώνονται και το έλασμα γίνεται καστανό εκτός από μερικές λωρίδες πράσινων ιστών κατά μήκος των κυρίων νεύρων. Μεταξύ των καστανών ( νεκρών ) και πράσινων μερών του ελάσματος παρεμβάλλεται μια στενή ζώνη χλωρωτικών ιστών.
Τα συμπτώματα αυτά επεκτείνονται συνήθως στα περισσότερα φύλλα των προσβεβλημένων κληματίδων.
Τα πρέμνα με τα συμπτώματα που περιγράφτηκαν παραπάνω, συνήθως δεν αποξηραίνονται αμέσως αλλά μπορεί να βλαστήσουν πάλι κατά τα επόμενα έτη. Οπωσδήποτε όμως τα ασθενή πρέμνα εμφανίζουν μια βαθμιαία καχεξία και μείωση της παραγωγής μέχρι πλήρους αποξήρανσης. Μερικοί βραχίονες ξηραίνονται κάθε χρόνο ενώ άλλοι παρουσιάζουν περιορισμένη έκπτυξη οφθαλμών την άνοιξη και παράγουν καχεκτικές κληματίδες. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι κληματίδες παρουσιάζουν πολύ λεπτά φύλλα, διαφανή και ακανονίστως οδοντωτά και στη συνέχεια ξηραίνονται.
Μερικές φορές η ασθένεια εμφανίζεται με τη μορφή αποπληξίας κατά τους θερινούς μήνες. Τα φύλλα μαραίνονται απότομα, ξηραίνονται και πέφτουν ενώ στην συνέχεια παρατηρείται ξήρανση στα σταφύλια και στις κληματίδες.
Σε κατά μήκος τομή του κορμού και των βραχιόνων παρατηρείται σήψη του καρδιόξυλου που αρχίζει από μια τομή κλαδέματος και προχωράει σαν σφήνα σε αρκετή απόσταση προς τα κάτω. Το προσβεβλημένο ξύλο έχει χρώμα κιτρινόλευκο, συνήθως περιβάλλεται από στενή καστανόμαυρη ζώνη και είναι μαλακό και πορώδες. Η χαρακτηριστική αυτή αλλοίωση του ξύλου αποτελεί ασφαλές διαγνωστικό σύμπτωμα της ασθένειας.
Τα παραπάνω συμπτώματα που εμφανίζονται εξωτερικά στα εναέρια όργανα του πρέμνου (φύλλα, κληματίδες, σταφύλια, βραχίονες) είναι δυνατόν να οφείλονται και σε διάφορα άλλα αίτια όπως αδρομυκώσεις, τροφοπενίες, σηψιρριζίες, βακτηριακή νέκρωση και γι' αυτό δεν είναι επαρκή για τη διάγνωση της ασθένειας χωρίς την εξέταση του κορμού εσωτερικώς.
 |
| Κατά μήκος τομή του κορμού. Σήψη καρδιόξυλου |
Αίτιο - Συνθήκες ανάπτυξης
Η αιτιολογία της ίσκας δεν είναι πλήρως γνωστή και η χαρακτηριστική εμφάνιση των συμπτωμάτων αποτελεί πάντοτε επακόλουθο της εσωτερικής σήψης του ξύλου που αρχίζει σε μεγάλες τομές του κλαδέματος. Η ασθένεια οφείλεται σε 2 κυρίως είδη μυκήτων (βασιδιομύκητες) τον Phellinus igniarius και τον Stereum hirsutum.
Οι μύκητες παρασιτούν σε πολλά είδη καρποφόρων αλλά και δασικών δέντρων και σχηματίζουν τις καρποφορίες τους επί των προσβεβλημένων κορμών και κλάδων. Οι καρποφορίες του Phellinus igniarius είναι πολυετείς και έχουν σχήμα βεντάλιας και είναι σκληρές, φελλώδεις ή ξυλώδεις. Οι καρποφορίες του Stereum hirsutum εμφανίζονται σε ομάδες και έχουν σχήμα όστρακου.
Τα βασιδιοσπόρια που παράγονται παρασύρονται από τον άνεμο και προκαλούν νέες μολύνσεις από τις μεγάλες τομές του κλαδέματος. Προσβάλλονται συνήθως πρέμνα άνω των 10 ετών και σοβαρότερα πρέμνα άνω των 20 ετών. Η πρόοδος της ασθένειας είναι βραδεία. Τα συμπτώματα γίνονται αντιληπτά μετά τη σήψη του καρδιόξυλου και την επέκταση της προσβολής στο ενεργό ξύλο του πρέμνου.
Σε σπάνιες περιπτώσεις, η ασθένεια εμφανίζεται σε νεαρά πρέμνα και αυτό αν παρατηρηθεί οφείλεται σε μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό. Το υλικό αυτό συνήθως λαμβάνεται από μολυσμένα, μεγάλης ηλικίας πρέμνα τα οποία και δεν έχουν προφανώς εκδηλώσει τα συμπτώματα της ασθένειας.
Καταπολέμηση
Ο έλεγχος της ίσκας είναι δύσκολος, εφόσον το αρσενικώδες νάτριο ( ΑS2O3 ), το μόνο αποτελεσματικό μυκητοκτόνο, έχει απαγορευτεί επειδή έχει καρκινογόνο δράση στον άνθρωπο και υψηλή τοξικότητα για το περιβάλλον. Κατά συνέπεια, μια ευρεία γκάμα μεθόδων ελέγχου, συμπεριλαμβανομένων χημικών ουσιών, βιολογικών παραγόντων, φυσικών μορίων και απολυμαντικών μεθόδων, έχουν δοκιμαστεί κατά των ασθενειών του ξύλου της αμπέλου.
Ο χημικός έλεγχος βασίζεται στην προστασία των πληγών από το κλάδεμα, συνήθως με μυκητοκτόνα, ώστε να αποφευχθεί η μόλυνση των αμπέλων και να περιοριστεί η επέκταση της μόλυνσης στο φυτό. Χημικές εφαρμογές που συχνά περιέχουν περισσότερα από ένα μυκητοκτόνα εφαρμόζονται συχνά στο έδαφος, στον κορμό και στις πληγές κλαδέματος. Όταν κλαδεύουμε και υποψιαζόμαστε ή γνωρίζουμε τα ασθενή πρέμνα (ανεπτυγμένα φυτά), να κλαδεύουμε πρώτα τα υγιή ή τα φαινομενικά υγιή. Εάν αντιληφθούμε κλαδεύοντας, ότι το πρέμνο είναι άρρωστο (από μεταχρωματισμούς στο παλαιό ξύλο), τότε καθαρίζουμε το ξύλο ώσπου να φθάσουμε σε καθαρό και υγιές ξύλο.
Για την προστασία των τομών από τους μύκητες του συμπλόκου της Ίσκας, αλλά και από άλλους μύκητες του ξύλου, συνιστάται μετά το κλάδεμα ψεκασμός με χαλκούχο σκεύασμα (π.χ. βορδιγάλειο πολτό σε αναλογία 3-5%) όταν τα φυτά βρίσκονται ακόμη σε λήθαργο. Το χαλκούχο σκεύασμα μπορεί να συνοδεύεται από παραφινέλαιο-θερινό πολτό και εντομοκτόνο για την προληπτική αντιμετώπιση εχθρών (εντόμων και κυρίως κοκκοειδών) της αμπέλου. Αποτελεσματικότερη λύση για την απολύμανση των τομών είναι η επάλειψη με κατάλληλο μυκητοκτόνο - αλοιφή.
Ο έλεγχος με βιολογικούς παράγοντες και φυσικά μόρια, ειδών του γένους Trichoderma έχουν δοκιμαστεί για την προστασία των τομών κλαδέματος κατά παθογόνων παραγόντων του ξύλου. Εργαστηριακές εφαρμογές Trichoderma spp μείωσαν την επίπτωση των μυκήτων που εμπλέκονται σε ασθένειες ξύλου.
Άλλοι βιολογικοί παράγοντες (π.χ. Bacillus subtilis, Fusarium lateritium, Erwinia herbicola, Cladosporium herbarum, Aureobasidium pullulans και Rhodotorula rubra) και φυσικά μόρια (π.χ. χιτοζάνη και κυστεΐνη) έχουν επίσης αναφερθεί ως αποτελεσματικά μέσα κατά των νοσογόνων παραγόντων του ξύλου της αμπέλου, μόνα ή σε συνδυασμό με μυκητοκτόνα, αν και ορισμένα από αυτά έχουν δοκιμαστεί μόνο in vitro ή σε φυτώρια.
Επίσης θα πρέπει να εστιάσουμε στο πολλαπλασιαστικό υλικό ( εμβόλια, μοσχεύματα, καταβολάδες ) ώστε να προέρχονται από τελείως υγιείς αμπελώνες και τα ξηραθέντα από την ίσκα πρέμνα να απομακρύνονται από τον αμπελώνα και να καταστρέφονται με φωτιά. Τέλος, να γίνεται προσεκτική απολύμανση των κλαδευτικών εργαλείων. Όταν ξεκινάμε κλάδεμα σε ένα χωράφι τα εργαλεία πρέπει να απολυμαίνονται υποχρεωτικά πριν και μετά το κλάδεμα. Εννοείται ότι όταν κλαδεύουμε ένα δέντρο που θεωρείται "ύποπτο" θα πρέπει να απολυμάνουμε αμέσως μετά τα εργαλεία πριν προχωρήσουμε στο επόμενο δέντρο.
Βιβλιογραφία - Πηγές
α )Ασθένειες καρποφόρων δένδρων και αμπέλου
Χ.Γ Παναγόπουλος,
Καθηγητής Φυτοπαθολογίας Γεωργικού Πανεπιστημίου Αθηνών
β ) Agroecosystem.gr
γ ) paratiritis-news.gr