Ποιοτικά χαρακτηριστικά εκκοκκισμένου βαμβακιού

Η αξία του εκκοκκισμένου βαμβακιού παραλλάσσει αναλόγως της ποιότητας, η οποία και καθορίζει την καταλληλότητα του προϊόντος για ορισμένες βιομηχανικές χρήσεις.

Η ποιότητα του εκκοκκισμένου βαμβακιού καθορίζεται κυρίως από την ποικιλία, επηρεάζεται όμως και από το περιβάλλον, καθώς και από τις μεταχειρίσεις που δέχεται το βαμβάκι στον αγρό, στη συγκομιδή, αποθήκευση και εκκόκκισή του.

Τα κύρια χαρακτηριστικά των ινών του βαμβακιού, τα οποία προσδιορίζονται στα ταξινομητήρια και τα εργαστήρια ποιοτικού ελέγχου και τα οποία χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση της ποιότητας είναι τα παρακάτω :

Το κυτίο ή βαθμός ( Grade ) του εκκοκκισμένου
Το μήκος και η ομοιομορφία των ινών
Η λεπτότητα και η ωριμότητα των ινών
Η αντοχή και η επιμήκυνση των ινών κατά τη θραύση.

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά, εκτός του κυτίου, αποτελούν τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά της ίνας του βαμβακιού. Σήμερα η τυποποίηση του βαμβακιού, βάση της οποίας ταξινομείται κάθε μπάλα βαμβακιού, γίνεται με βάση το κυτίο, το μήκος και τη λεπτότητα - ωριμότητα της ίνας.

Κυτίο ή βαθμός ( Grade )

Προσδιορίζεται από το χρώμα, τις ξένες ύλες και την ποιότητα του εκκοκκισμού που επηρεάζει την εμφάνισή του. Συνήθως το κυτίο προσδιορίζεται από τους ταξινόμους του βαμβακιού και βασίζεται στη σύγκριση των δειγμάτων με επίσημα πρότυπα κυτία.

Χρώμα. Υπάρχουν 5 κατηγορίες βαμβακιού που αναγνωρίζονται με βάση το χρώμα : άσπρο ( white ), στιχτό ( spotted ), ελαφρά χρωματισμένο ( tinged ), κιτρινισμένο ( yellow stained ) και σταχτί ( gray ). Για τις 5 αυτές κατηγορίες υπάρχουν πρότυπα που διαφέρουν ως προς το ποσοστό ξένων υλών, την ποιότητα εκκοκκισμού κ.λ.π. Για το λευκό βαμβάκι υπάρχουν 7 τύποι, που αντιστοιχούν σε 7 κλάσεις ή κυτία ποιότητας ( μικρότερο σε νούμερο κυτίο υποδηλώνει καλύτερη ποιότητα ). Οι 2 πρώτοι τύποι με τους μικρότερους αριθμούς έχουν καταργηθεί, γιατί παρατηρούνται σπάνια. Ο χρωματισμός επηρεάζεται από τις συνθήκες συγκομιδής, από τις προσβολές εντόμων και ασθενειών, τις συνθήκες αποθήκευσης και εκκοκκισμού του βαμβακιού και άλλους παράγοντες. Το χρώμα καθορίζεται από δύο στοιχεία, την λαμπρότητα ( lightness ), η οποία εκφράζεται ως ποσοστό της αντανακλαστικότητας του φωτός ( % Rd ) και την κιτρινάδα ( yellowness ), η οποία εκφράζεται σε τιμές της κλίμακας Hunter που μετατρέπονται αυτόματα στις ισοδύναμες τιμές του χρωματικού κυτίου. Η μέτρηση του χρώματος γίνεται στο χρωμόμετρο ή τα όργανα ΗVI ( High Volume Instruments ).
Ξένες ύλες. Οι ξένες ύλες αποτελούνται από τμήματα του περισπερμίου, τεμάχια φύλλων κ.λ.π. Επηρεάζονται από τις συνθήκες συλλογής και εκκοκκισμού καθώς και από άλλους παράγοντες, όπως κληρονομικούς, οικολογικούς κ.λ.π. Η εκτίμηση των ξένων υλών γίνεται με τον αναλυτή Shirley ( Shirley analyzer ) ή τα HVI.
Ποιότητα εκκοκκισμένου βαμβακιού. Κακή ποιότητα εκκοκκισμού συντελεί στο σπάσιμο των ινών, στη δημιουργία κόμβων ( neps ) κ.λ.π. Σε εκκόκκιση με πριόνια, το χνούδι μεταφέρεται στις ίνες και επειδή η δομή του διαφέρει από τις κανονικές ίνες, αυξάνει έτσι τον αριθμό των κόμβων και τις ατέλειες του νήματος το οποίο γίνεται ακατάλληλο για πλέξη. Η εκτίμηση των κόμβων γίνεται μακροσκοπικώς ή με ειδικό όργανο ( Nepotometer ). Eπίσης, άγονα ωάρια ή σπόροι που μένουν στο εκκοκκισμένο, τα γνωστά ψοφάκια ( motes ), επιφέρουν τα ίδια αποτελέσματα, όπως και οι κόμβοι.

Ποιοτικά χαρακτηριστικά εκκοκκισμένου βαμβακιού

Μήκος και ομοιομορφία των ινών

Συνδέεται άμεσα με την αντοχή του νήματος και προσδιορίζεται με το χέρι από ειδικούς ταξινόμους ( μήκος ταξινόμου ) και με ειδικά όργανα. Περισσότερα στοιχεία για το μήκος και την ομοιομορφία των ινών δίνονται από το διάγραμμα κατανομής του μήκους ( Array ή Staple diagram ). Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο, όλες οι ίνες ενός δείγματος τοποθετούνται η μία δίπλα στην άλλη, ανάλογα με το μήκος τους. Στο διάγραμμα που σχηματίζεται, φαίνεται το μήκος όλων των ινών και μπορεί να υπολογιστεί το μέσο μήκος, το ποσοστό των κοντών ινών ( ίνες κοντύτερες των 13 mm ), το μέγιστο μήκος και άλλα στοιχεία.

Γίνετε μέλος της fb ομάδας του Αγροτών Ανάγνωσμα ΕΔΩ

Μεγαλύτερη ομοιομορφία ινών συνδέεται με μεγαλύτερη αντοχή και ομοιομορφία χρωματισμού του νήματος, καθώς και με μικρότερες απώλειες κατά τη νηματοποίηση. Το μήκος της ίνας και η ομοιομορφία του εκτιμώνται με ακρίβεια με τον ινογράφο ( Fibrograph ) που είναι ειδικό φωτοηλεκτρικό όργανο, αυτοματοποιημένο, καθώς και με HVI, τα οποία είναι ταχύτερα, αλλά δίνουν μικρότερης ακρίβειας αποτελέσματα.

Λεπτότητα και ωριμότητα των ινών

Λεπτότητα. Τα φυσικά χαρακτηριστικά του νήματος επηρεάζονται από τη λεπτότητα της ίνας, η οποία καθορίζεται από την περίμετρο ή διάμετρο της ίνας και το πάχος των τοιχωμάτων της. Η περίμετρος αποτελεί καθαρά γενετικό χαρακτηριστικό και καθορίζεται από την αρχική περίμετρο των επιδερμικών κυττάρων του σπόρου κατά την άνθηση. Υπερβολική λεπτότητα, ειδικά, άμα συνοδεύεται και από ανωριμότητα, έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία ανεπιθύμητων κόμβων. Η λεπτότητα της ίνας επηρεάζει τη λεπτότητα και αντοχή του νήματος αλλά επίσης και τη στιλπνότητα και την απορρόφηση της βαφής. Η εκτίμηση της λεπτότητας γίνεται με διάφορα όργανα, όπως το Arealometer, που μετρά την επιφάνεια της ίνας στη μονάδα της μάζας και με το Micronaire, το οποίο είναι πιο διαδεδομένο, εύκολο και ταχύ, αλλά δεν διαχωρίζει τη λεπτότητα από την ωριμότητα της ίνας και έτσι δεν γίνεται διάκριση ανάμεσα σε λεπτές ή ανώριμες ίνες. Ο δείκτης Micronaire, για βαμβάκια με την ίδια λεπτότητα, αυξάνεται αναλόγως του βαθμού ωριμότητας της ίνας και κυμαίνεται για τις ποικιλίες Gossypium hirsutum από 3 ως 6 για τις πολύ λεπτές και πολύ χονδρές ίνες, αντίστοιχα. Ο δείκτης Micronaire για τις ελληνικές ποικιλίες κυμαίνεται από 3,8 ως 4,5, όταν η ωρίμανση της ίνας είναι ικανοποιητική.
Ωριμότητα. Η ωριμότητα της ίνας παίζει ουσιαστικό ρόλο στον καθορισμό της κλωστικής αξίας του βαμβακιού. Ίνες στις οποίες δεν έγινε πάχυνση των τοιχωμάτων συντελούν στον σχηματισμό πολλών κόμπων και σε κακή νηματοποίηση. Η εκτίμηση της ωριμότητας μπορεί να γίνει με το μικροσκόπιο, αφού πρώτα οι ίνες υποστούν την επίδραση καυστικού νατρίου καθώς επίσης και με το Arealometer και τη χρήση χρωστικών σε σύγκριση με τα πρότυπα γνωστής περιεκτικότητας άωρων ( άγουρων ) ινών. Σήμερα, για την εκτίμηση της λεπτότητας και ωριμότητας της ίνας χρησιμοποιούνται και τα HVI.

Εκκοκκισμένο βαμβάκι

Αντοχή και επιμήκυνση των ινών κατά τη θραύση

Η αντοχή της ίνας αποτελεί σημαντικό τεχνολογικό χαρακτηριστικό και επηρεάζει την αντοχή του νήματος. Καθορίζεται κυρίως από την ποιότητα και την ωριμότητα της ίνας. Η επιμήκυνση, που μετράται συγχρόνως με την αντοχή, συνδέεται με την κλωσιμότητα του βαμβακιού και όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο καλύτερη είναι η συμπεριφορά του βαμβακιού στην κλώση. Η επιμήκυνση εκφράζεται ως ποσοστό του αρχικού μήκους. Η αντοχή του νήματος επηρεάζεται από το μήκος, τη λεπτότητα, την ελαστικότητα και την αντοχή των ινών.

Η αντοχή της ίνας εκφράζεται συνήθως με το απαιτούμενο βάρος για να σπάσει μια δέσμη ινών με δεδομένη εγκάρσια διατομή. Η εκτίμηση της αντοχής της δέσμης των ινών γίνεται με τη συσκευή Pressley, τη συσκευή Stelometer και το HVI.

Ακολουθήστε τη fb σελίδα του Αγροτών Ανάγνωσμα ΕΔΩ

Με τη συσκευή Pressley, το σπάσιμο της δέσμης γίνεται σε απόσταση μηδέν ενώ στα άλλα δύο όργανα σε απόσταση 3,2 mm από τη βάση της δέσμης. Με το όργανο Pressley, μετράται η αντοχή της ίνας σε χιλιάδες λίβρες ανά τετραγωνική ίντσα ( PSI ) και εκφράζεται ως δείκτης Pressley. Αυξημένη τιμή δείκτη υποδηλώνει μεγαλύτερη αντοχή. Οι συνήθεις τιμές κυμαίνονται από 70 ως 90 χιλ.λίβρες/τετραγ.ίντσα. Τροποποιημένο όργανο είναι το Stelometer, που μετρά αμέσως την αντοχή και ελαστικότητα των ινών και οι τιμές εκφράζονται σε g/tex. Η τιμή HVI εκφράζεται επίσης σε g/tex, δεν είναι όμως συγκρίσιμη με τον Stelometer και τον Pressley, είναι λιγότερο ακριβής, μπορεί όμως να θεωρηθεί ενδεικτική και έχει το πλεονέκτημα ότι υπολογίζεται πολύ γρήγορα.

Το άρθρο '' Ποιοτικά χαρακτηριστικά εκκοκκισμένου βαμβακιού '' δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑγροΈκφραση στις 13/10/2018.

Βιβλιογραφία

Βιομηχανικά Φυτά - Βαμβάκι και υπόλοιπα κλωστικά - Ελαιοδοτικά - Ζαχαρότευτλα - Καπνός

( Στέλλα Γαλανοπούλου - Σενδούκα )