Ο δυναμοδότης (P.T.O) είναι ένας άξονας που κατά κανόνα βρίσκεται στο πίσω μέρος του γεωργικού ελκυστήρα και μπορεί να μεταδίδει την ισχύ της μηχανής σε μορφή περιστροφικής κίνησης. Υπάρχουν γεωργικοί ελκυστήρες (γ.ε) με δυναμοδότη στο μπροστινό μέρος ή στο μέσο. Ο δυναμοδοτικός άξονας είναι διαμορφωμένος με έξι (6) εγκοπές όταν ο τυποποιημένος αριθμός στροφών είναι 540 στροφές το λεπτό ή εικοσιένα (21), όταν ο τυποποιημένος αριθμός στροφών είναι 1.000 στροφές ανά λεπτό.
Οι δύο τυποποιήσεις είναι δημιούργημα μιας γενικής συμφωνίας των τελευταίων ετών και δημιούργησε κατ' αρχήν την τυποποίηση των 540 στροφών ανά λεπτό. Όταν οι γεωργικοί ελκυστήρες άρχισαν να μεγαλώνουν σε ισχύ, τότε ο άξονας που μετέδιδε κίνηση από τον γεωργικό ελκυστήρα στο παρελκόμενο, έπρεπε να είναι ιδιαίτερα ισχυρός για να αντέχει τις ροπές που έπρεπε να μεταδοθούν στις 540 στροφές στο λεπτό.
Γι ' αυτό στους μεγαλύτερους ελκυστήρες αναπτύχθηκαν δυναμοδότες οι οποίοι έχουν τυποποιημένες 1.000 στροφές ανά λεπτό (δηλαδή, διπλάσιες από τις προηγούμενες), οπότε πρέπει να μεταδώσουν τη μισή ροπή και επομένως χρειάζονται πολύ μικρότερης αντοχής δυναμοδοτικούς άξονες.
 |
| Ο δυναμοδότης ( P.T.O ) του γεωργικού ελκυστήρα |
Ο δυναμοδότης (P.T.O) μπορεί να ελέγχεται με διάφορους τρόπους. Παλαιότερα, ο δυναμοδότης ήταν συνδεδεμένος με την κίνηση του γεωργικού ελκυστήρα και η κίνησή του ελέγχονταν από τον συμπλέκτη που έλεγχε όλη την αλυσίδα μετάδοσης της ισχύος. Σε αυτή την περίπτωση, η κίνηση του ελκυστήρα και ο δυναμοδότης σταματούσαν ή ξεκινούσαν ταυτόχρονα. Εννοείται ότι ο δυναμοδότης μπορούσε να εμπλέκεται ή να απο - εμπλέκεται, δηλαδή να παίρνει κίνηση ή να μη παίρνει με ένα χωριστό μοχλό.
Ο δεύτερος τύπος ελέγχου είναι ο ανεξάρτητος δυναμοδότης. Η κίνηση στον δυναμοδότη μεταδίδεται χωριστά από την κίνηση στα μέσα προώσεως και επομένως μπορούμε να ελέγχουμε την κίνηση του δυναμοδότη με ένα χωριστό συμπλέκτη, όπως εμείς θέλουμε. Δηλαδή, μπορεί να συνεχίζει να λειτουργεί ο δυναμοδότης και να σταματάει ο ελκυστήρας ή να σταματάει ο δυναμοδότης και να συνεχίζει να κινείται ο γεωργικός ελκυστήρας, χωρίς να έχουμε οποιαδήποτε αλληλεπίδραση των δύο συστημάτων. Το σύστημα αυτό θεωρείται πλεονεκτικότερο γιατί βοηθάει στο να έχουμε μια άνεση κινήσεων και όλες τις παραλλαγές που θέλουμε.
 |
| Παλαιότερα, ο δυναμοδότης ήταν συνδεδεμένος με την κίνηση του γεωργικού ελκυστήρα και η κίνησή του ελέγχονταν από τον συμπλέκτη που έλεγχε όλη την αλυσίδα μετάδοσης της ισχύος |
Μια τρίτη δυνατότητα ελέγχου είναι με το δυναμοδότη να είναι συνδεδεμένος κατευθείαν πίσω από το κιβώτιο σχέσεων και επομένως να ελέγχονται και τα δύο τα συστήματα από τον κύριο συμπλέκτη του γεωργικού ελκυστήρα. Συνήθως, υπάρχει ένας δεύτερος συμπλέκτης ο οποίος μπορεί να επιτρέπει την κίνηση του ελκυστήρα. Με τον τρόπο αυτό έχουμε μια ταυτόχρονη μετάδοση στα δύο τα συστήματα και μπορούμε με τον δεύτερο τον βοηθητικό συμπλέκτη να προκαλούμε κινήσεις του γεωργικού ελκυστήρα χωρίς να δουλεύει ο δυναμοδότης. Μια παραλλαγή αυτού του συστήματος είναι ο συμπλέκτης με δύο θέσεις. Στη διαδρομή που κάνει ο συμπλέκτης όταν πατούμε περίπου στη μισή διαδρομή, τότε σταματάει η εμπλοκή της κίνησης του ελκυστήρα και στη δεύτερη στάση, στο τέλος δηλαδή της διαδρομής, σταματάει και ο δυναμοδότης. Με τον συγκεκριμένο τρόπο, μπορούμε να σταματάμε τον ελκυστήρα ενώ δουλεύει ο δυναμοδότης.
Μια τέταρτη λύση, είναι ο δυναμοδότης (P.T.O) ο οποίος παίρνει αριθμό στροφών ανάλογα με την ταχύτητα κίνησης του γεωργικού ελκυστήρα. Ο δυναμοδότης αυτός παίρνει κίνηση αμέσως μετά απ ' το κιβώτιο σχέσεων και επομένως επηρεάζεται από τη σχέση ( ταχύτητα ) που έχουμε στο κιβώτιο και έτσι με τον τρόπο αυτό μπορούμε να δίνουμε περισσότερες ή λιγότερες στροφές στον δυναμοδότη ανάλογα με την γραμμική ταχύτητα του γεωργικού ελκυστήρα.
 |
| Στον δυναμοδότη μπορούμε να προσαρμόζουμε διάφορα στοιχεία |
Στο δυναμοδότη μπορούμε να προσαρμόζουμε διάφορα στοιχεία, για παράδειγμα, πολλοί γεωργικοί ελκυστήρες δεν έχουν χωριστή τροχαλία, αλλά η τροχαλία προσαρμόζεται πάνω στον δυναμοδότη και κοχλιώνεται με κοχλίες, οπότε η τροχαλία τοποθετείται στο πίσω μέρος του γεωργικού ελκυστήρα και μπορεί να μεταδίδει κίνηση με επίπεδους ιμάντες σε παρελκόμενα γεωργικά μηχανήματα.
Όλο το σύστημα της αλυσίδας μεταφοράς ισχύος περιλαμβάνει κινούμενα μέρη, γρανάζια κ.λ.π, τα οποία για να μπορέσουν να λειτουργήσουν με ελάχιστες φθορές και αντιστάσεις χρειάζονται όλα κανονική λίπανση. Γι ' αυτό τα περισσότερα μέρη, βρίσκονται βυθισμένα μέσα σε λιπαντικά τα οποία και τα λιπαίνουν συνεχώς και τα ψύχουν, ώστε να διατηρούμε τα μέρη σε ικανοποιητική κατάσταση. Η τακτική αλλαγή των λιπαντικών σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή και ο συχνός έλεγχος τους αποτελούν βασική προϋπόθεση της ορθής λειτουργίας του μηχανήματος και μακροχρόνιας διατήρησής του σε λειτουργική κατάσταση.
Βιβλιογραφία
Διδακτικές σημειώσεις μαθήματος εξαμήνου Γεωργικής Μηχανολογίας
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Σχολή Γεωπονικών Επιστημών
Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος
Καθηγητής Γέμτος Θεοφάνης