Ο βίκος καλλιεργείται από πολύ παλιά στην Ελλάδα και αποτελεί το σπουδαιότερο χειμερινό κτηνοτροφικό ψυχανθές για τον Ελλαδικό χώρο γιατί έχει ευρεία προσαρμοστικότητα στα διάφορα οικολογικά περιβάλλοντα και είναι από τα πλέον κατάλληλα φυτά για την αμειψισπορά των χειμερινών σιτηρών.
 |
| Η καλλιέργεια του βίκου |
Είναι φυτό κυρίως σανοδοτικό αλλά και καρποδοτικό. Καλλιεργείται επίσης για βόσκηση και χλωρά λίπανση. Συγκαλλιεργείται επίσης με ένα σιτηρό, κυρίως κριθάρι ή βρώμη.
Βοτανικά γνωρίσματα
Ο καλλιεργούμενος βίκος ανήκει στο είδος Vicia Sativa L. Έχει πολυσύνθετα, λεπτά φύλλα και πολύσπερμο λοβό. Πλαγιάζει εύκολα. Οι βελτιωμένες ποικιλίες διακρίνονται σε χειμερινές και εαρινές. Στην Ελλάδα καλλιεργούνται όλες ως χειμερινές.
Ακολουθήστε τη fb σελίδα του Αγροτών Ανάγνωσμα ΕΔΩ
Οι χειμερινοί τύποι είναι πρώϊμες ποικιλίες, ανθεκτικές στο ψύχος με μικρή ανάπτυξη επομένως είναι κυρίως καρποδοτικές. Αντίθετες είναι οι εαρινού τύπου ποικιλίες που είναι και πιο ανθεκτικές στις σκωριάσεις.
Οικολογικές απαιτήσεις
Είναι λιγότερο ανθεκτικό στο ψύχος από το μπιζέλι και περισσότερο από το λαθούρι. Φυτρώνει στους 2 - 5 βαθμούς Κελσίου και τα ανεπτυγμένα φυτά αντέχουν έως -10 βαθμούς Κελσίου. Οι ανάγκες του σε νερό είναι τουλάχιστον 450mm αλλά υποφέρει πολύ από την υπερβολική εδαφική υγρασία γι' αυτό και απαιτεί καλή στράγγιση. Οι εδαφικές απαιτήσεις του είναι περιορισμένες αλλά αποδίδει ικανοποιητικά στα πλούσια πηλώδη εδάφη. Αποτελεί το πιο ανθεκτικό από τα χειμερινά ψυχανθή σε χαμηλό ph ( εκτός από τα λούπινα ).
Καλλιέργεια
Αμειψισπορά. Αποτελεί καλό προηγούμενο για όλα σχεδόν τα φυτά ( μη ψυχανθή ). Συνεχής καλλιέργεια βίκου μειώνει τις αποδόσεις. Ο βίκος μπορεί να ενταχθεί σε οποιοδήποτε σύστημα αμειψισποράς ξηρικών ή αρδευόμενων καλλιεργειών. Όταν η καλλιέργειά του γίνεται για σανό, αφήνει το χωράφι απαλλαγμένο από ζιζάνια και σε πολύ καλή θρεπτική κατάσταση, λόγω της αζωτοδεσμευτικής του ικανότητας. Στην καρποδοτική καλλιέργεια μένουν σπόροι βίκου στο έδαφος μετά τη συγκομιδή, οι οποίοι έχοντας την ικανότητα να επιβιώνουν επί μακρόν αποτελούν ζιζάνια για τις επόμενες καλλιέργειες. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, σε σύστημα αμειψισποράς που περιλαμβάνει σκαλιστική καλλιέργεια, π.χ καλαμπόκι, βαμβάκι, αυτή θα πρέπει να ακολουθεί την καλλιέργεια του βίκου.
Λίπανση. Αζωτούχος ( Ν ) λίπανση συνιστάται μόνο σε φτωχά εδάφη και αυτή πολύ περιορισμένη, για υποβοήθηση της πρώτης ανάπτυξης. Πειραματικά δεδομένα του Ινστιτούτου Βιομηχανικών & Κτηνοτροφικών Φυτών σε διάφορες περιοχές της χώρας μας, έδειξαν ότι η αζωτούχος λίπανση δεν αύξησε τις αποδόσεις του βίκου. Αντίδραση των φυτών δεν παρατηρήθηκε και στην καλιούχο λίπανση ( Κ ). Αντίθετα σε εδάφη που δεν ήταν επαρκώς εφοδιασμένα με φώσφορο ( P ), η λίπανση με 6kg P2O5/στρ. είχε ευνοϊκή επίδραση στην απόδοση του βίκου. Συμπερασματικά, αζωτούχος και καλιούχος λίπανση στη χώρα μας δε συνιστάται για το βίκο, ενώ η λίπανση με φωσφόρο είναι απαραίτητη σε φτωχά σε φωσφόρο εδάφη και σε ποσότητα μέχρι 6kg P2O5/στρ.
Σπορά. Συνιστάται φθινοπωρινή σπορά ( 15 Οκτωβρίου έως μέσα Νοεμβρίου ). Μόνο σε περιοχές με ισχυρούς παγετούς συνιστάται εαρινή σπορά ( Φεβρουάριος - Μάρτιος ). Απαιτείται καλή προετοιμασία του αγρού για ελεγχθούν και τα ζιζάνια. Σπέρνεται με σπαρτικές σίτου σε αποστάσεις περίπου 35cm για καρποδοτικές ή πυκνότερα, περίπου 20cm για σανοδοτικές φυτείες και με ποσότητα σπόρου 10 - 15kg ( η μεγαλύτερη ποσότητα για σανοδοτικό βίκο ).
 |
| Βίκος - Νέο φυτό |
Συγκομιδή - Ξήρανση
Ο σανοδοτικός συγκομίζεται όταν οι λοβοί αποκτήσουν τα 2/3 του μεγέθους τους. Συγκομιδή στην ανθοφορία δίνει καλύτερη ποιότητα αλλά μικρότερη απόδοση. Η ξήρανση γίνεται στο έδαφος ( απώλειες περίπου 16 % ) ή σε ξύλινα στηρίγματα ( απώλειες 7 % ) ή σε υπόστεγα.
Γίνετε μέλος της fb ομάδας του Αγροτών Ανάγνωσμα ΕΔΩ
Ο καρποδοτικός συγκομίζεται δύσκολα με μηχανές γιατί πλαγιάζει. Κόβεται με χορτοκοπτική και αφού ξεραθεί αλωνίζεται με αλωνιστική σιτηρών.
Συγκαλλιέργεια βίκου - σιτηρού
Συνήθη συστήματα συγκαλλιέργειας αποτελούν, βίκος - βρώμη σε υγρές περιοχές με τις οψιμότερες ποικιλίες βίκου και βίκος - κριθάρι σε θερμές και ξηρές περιοχές με πρώιμες ποικιλίες βίκου. Επιτυγχάνεται μεγαλύτερη ακαθάριστη πρόσοδος γιατί το ψυχανθές δεν πλαγιάζει και το σιτηρό ωφελείται από το άζωτο που δεσμεύει το ψυχανθές. Η μικτή καρποδοτική καλλιέργεια συγκομίζεται όπως και το καρποδοτικό ψυχανθές και οι σπόροι μπορεί να χωριστούν σε καθαριστήριο σιτηρών. Στο μίγμα του σπόρου σποράς, πρέπει να υπερτερεί το ψυχανθές ( αποδίδει και ανταγωνίζεται λιγότερο ) κυρίως στα άγονα εδάφη.
Χλωρή λίπανση
Η εποχή ενσωμάτωσης εξαρτάται από την πρωιμότητα ανάπτυξης της χορτομάζας και κυρίως από την ημερομηνία σποράς της καλλιέργειας που θα ακολουθήσει. Εάν η ενσωμάτωση γίνει νωρίς την άνοιξη, όταν η ποσότητα της χορτομάζας είναι μικρή, η λιπαντική αξία είναι περιορισμένη.
Εάν γίνει σε προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης, τότε αφενός η μεγάλη ποσότητα χορτομάζας είναι δύσκολο να αναστραφεί και να ενσωματωθεί στο έδαφος, οπότε δυσκολεύεται η σπορά της επόμενης καλλιέργειας και αφετέρου δε γίνεται εύκολα η αποσύνθεσή της, λόγω σκληροποίησης των στελεχών. Επίσης με την καθυστέρηση της ενσωμάτωσης εξαντλείται και η υγρασία του εδάφους. Γενικά, συνιστάται η ενσωμάτωση του βίκου να γίνεται κατ' ελάχιστον 2 - 3 εβδομάδες πριν από τη σπορά της επόμενης καλλιέργειας, ώστε να δοθεί χρόνος για τη μερική αποσύνθεσή του.
Εχθροί - Ασθένειες
Προκαλούνται ζημιές από το παρασιτικό ζιζάνιο οροβάγχη, από μύκητες συναντάμε ασκοχυτώσεις, περονόσπορος κλπ και από εντομολογικούς εχθρούς, τον βρούχο.
Προϊόντα
Με ευνοϊκές συνθήκες επιτυγχάνονται κατά μέσο όρο στρεμματικές αποδόσεις 500 - 1000kg ξηρού σανού και 150 - 220kg καρπού. Η απόδοση σε χλωρό χόρτο φτάνει περίπου τους 4 τόνους. Τόσο ο καρπός όσο και ο σανός αποτελούν άριστες ζωοτροφές γιατί είναι πολύ καλές πηγές πρωτεΐνης ( έως 34% ), ενέργειας και φωσφόρου.
Ποικιλίες
Είναι αυτογονιμοποιούμενο φυτό οπότε και εφαρμόζονται και οι ανάλογες μέθοδοι. Εκτός από την απόδοση και την ποιότητα, μας ενδιαφέρουν η αντοχή στο πλάγιασμα, η αντοχή στις οικολογικές αντιξοότητες και η αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες. Οι ποικιλίες που συνιστώνται είναι οι ελληνικές ποικιλίες Αλέξανδρος, Ζέφυρος, Αχιλλέας, Εύηνος, Τέμπη, Μίνως.
Βιβλιογραφία
- Πανεπιστημιακές παραδόσεις Ειδική Γεωργία Ι
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Σχολή Γεωπονικών Επιστημών
Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος
Καθηγήτρια ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ - ΣΕΝΔΟΥΚΑ ΣΤΕΛΛΑ
- Ειδική γεωργία - Σιτηρά και ψυχανθή
Δέσποινα Παπακώστα - Τασοπούλου
Καθηγήτρια Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ.