Ο ρόλος της οργανικής ουσίας στο έδαφος

Οργανική ουσία

Αν θα θέλαμε να δώσουμε ένα γενικό όρο για το τι είναι οργανική ουσία θα λέγαμε ότι η οργανική ουσία είναι όλα τα οργανικά υπολείμματα φυτικής και ζωικής προέλευσης, δηλαδή όλα τα φρέσκα μέχρι και τα πλήρως αποσυνθεμένα φυτικά μέρη και όλοι οι ζωντανοί και οι νεκροί μικροοργανισμοί του εδάφους.  Η χρησιμοποίηση της οργανικής ουσίας με σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας του εδάφους ήταν γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων και αποτελούσε τον κύριο και μοναδικό τρόπο βελτίωσης της γονιμότητας των χωραφιών. 

Η εμφάνιση και η κυριαρχία όμως των ανόργανων χημικών λιπασμάτων περιόρισε σε μεγάλο βαθμό τόσο την χρήση όσο και την σημασία της οργανικής ουσίας. Παρά το γεγονός αυτό, τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται αυξημένο το ενδιαφέρον για χρησιμοποίηση της οργανικής ουσίας, της παραγωγής βιολογικών γεωργικών προϊόντων και της ανάγκης για προστασία του περιβάλλοντος. Όταν προσθέσουμε στο έδαφος οργανική ουσία, λόγω των εδαφοκλιματολογικών συνθηκών που χαρακτηρίζονται από τις μακρές περιόδους ψηλών θερμοκρασιών, την χαμηλή βροχόπτωση το υψηλό εδαφικό PH και το μεγάλο ποσοστό ανθρακικού ασβεστίου στο έδαφος, δεν αυξάνεται το ποσοστό της. 

Ακολουθήστε τη fb σελίδα του Αγροτών Ανάγνωσμα ΕΔΩ

Το τελικό αποτέλεσμα είναι τα οργανικά υπολείμματα να καταστρέφονται (οξειδωτική αποσύνθεση) και να παράγεται Διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Η ωφέλεια που μπορούμε να έχουμε μπορεί να χωριστεί σε έμμεση και άμεση. 

Ως άμεση θεωρείται η προσφορά στο έδαφος των διαφορετικών στοιχείων. Για παράδειγμα η κοπριά περιέχει διάφορα ιχνοστοιχεία που και αυτά είναι απολύτως απαραίτητα για την κανονική θρέψη των φυτών. Υποστηρίζεται ότι η συχνή προσθήκη κοπριάς είναι σε θέση να ικανοποιήσει πλήρως τις ανάγκες των φυτών σε ιχνοστοιχεία. 

Η έμμεση επίδραση της οργανικής ουσίας στην βελτίωση της γονιμότητας και παραγωγικότητας του εδάφους είναι πολλαπλή και μπορεί να συνοψιστεί ως ακολούθως: 

Ο ρόλος της οργανικής ουσίας στο έδαφος

Αύξηση της υδατοικανότητας

Η οργανική ουσία έχει την ικανότητα να συγκρατεί μεγάλες ποσότητες υγρασίες και η προσθήκη της στο έδαφος αυξάνει την διαθέσιμη για τις ρίζες υγρασία. Τούτο σημαίνει ότι όταν προστεθεί στα ελαφρά αμμώδη εδάφη, αυτά συγκρατούν μεγαλύτερη ποσότητα νερού περιορίζοντας τις απώλειες. Παράλληλα οι μεμονωμένοι κόκκοι του εδάφους συνενώνονται και βελτιώνεται η δομή του. Στα αργιλώδη εδάφη προκαλεί αύξηση του πορώδους και της διαπερατότητας βελτιώνοντας έτσι την στραγγιστικότητα και τον αερισμό του εδάφους. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αερισμός ενός χωραφιού τόσο περισσότερο μειώνεται το ποσοστό της οργανικής ουσίας. Το όργωμα των χωραφιών βοηθά στην μείωση της οργανικής ουσίας γιατί με την καλλιέργεια αυξάνεται ο αερισμός και ευνοούνται με αυτόν τον τρόπο εκείνες οι συνθήκες που την καταστρέφουν. Έχει αποδειχθεί ότι η οργανική ουσία του εδάφους μειώνεται πολύ πιο γρήγορα όταν το καλλιεργούμενο φυτό σκαλίζεται παρά όταν αυτό δεν σκαλίζεται.

Επίδραση στο ΡΗ

Όταν έχουμε αποσύνδεση της οργανικής ουσίας τότε παράγονται διάφορα οξέα με αποτέλεσμα να αυξάνεται η οξύτητα του εδάφους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειωθεί το ΡΗ του εδάφους και έτσι χαρακτηρίζονται αλκαλικά, δηλαδή έχουν ΡΗ μεγαλύτερο του 7. Με χαμηλό ΡΗ στο έδαφος ευκολύνεται η πρόσληψη των διαφόρων ιχνοστοιχείων , ιδιαίτερα του σιδήρου και του ψευδαργύρου. Στα ασβεστώδη εδάφη, η προσθήκη της οργανικής ουσίας συμβάλλει στην καλύτερη πρόσληψη του σιδήρου και περιορίζεται σε κάποιο βαθμό η χλώρωση των φυτών.

Επίδραση στην εναλλακτική ικανότητα 

Η εναλλακτική ικανότητα του εδάφους (Ε.Ι.Ε) αποτελεί μια από τις ποιο σημαντικές χημικές ιδιότητές του. Εκφράζει την ικανότητα που έχει το έδαφος στο να συγκρατεί τα διάφορα θρεπτικά στοιχεία σε αφομοιώσιμη μορφή. Με άλλα λόγια μπορούμε να πούμε πως με την προσθήκη της οργανικής ουσίας αυξάνουμε και την αποθηκευτική δυνατότητα του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία. Στην πράξη τούτο, έχει μεγαλύτερη σημασία στα αμμώδη παρά στα αργιλώδη εδάφη, γιατί περιορίζεται το υπερβολικό ξέπλυμα των θρεπτικών στοιχείων.

Υπόστρωμα ανάπτυξης μικροοργανισμών

 Η οργανική ουσία προσφέρει το οργανικό υπόστρωμα για την δράση και πολλαπλασιασμό των διαφόρων μικροοργανισμών. Αποτέλεσμα αυτής της δράσης είναι η αποσύνθεση και απελευθέρωση των διαφόρων θρεπτικών στοιχείων και ο εμπλουτισμός του εδάφους σε στοιχεία που εύκολα μπορούν να προσληφθούν από τις ρίζες. Ο ρόλος και η σπουδαιότητα των διαφόρων μικροοργανισμών γίνεται πιο εμφανής, αν ληφθεί υπόψη ότι υπάρχουν περίπου ένα εκατομμύριο μύκητες σε κάθε γραμμάριο εδάφους, 33 κιλά πρωτόζωα ανά δεκάριο, 25 - 100 κιλά γαιοσκώληκες ανά δεκάριο καθώς και πολλά άλλα είδη μικροοργανισμών. Η οργανική ουσία, εκτός από τις πιο πάνω επιδράσεις που ασκεί στο έδαφος, επιδρά και σε άλλες ιδιότητες με μικρότερη όμως σημασία. Για παράδειγμα αυξάνει την θερμοκρασία με την αύξηση της απορρόφησης της ηλιακής ακτινοβολίας λόγω του σκούρου χρώματος που του προσδίδει, το προστατεύει από την διάβρωση γιατί υποβοηθά στην συνένωση των κόκκων δημιουργώντας σταθερά συσσωματώματα, βελτιώνει τον αερισμό και την κίνηση του νερού γιατί αυξάνει τους πόρους μέσα στο έδαφος κ.α. .
Είδαμε την έμμεση και την άμεση επίδραση που έχει η οργανική ουσία στο έδαφος.

Τι μπορεί να προκαλέσει τη μείωση της οργανικής ουσίας 

Το περιεχόμενο του οργανικού άνθρακα του εδάφους επηρεάζεται κατά κύριο λόγο από το κλίμα, την σύνθεση του εδάφους, την υδρομορφία, την χρήση της γης και την βλάστηση.

Στα ασβεστώδη εδάφη, η προσθήκη της οργανικής ουσίας συμβάλλει στην καλύτερη πρόσληψη του σιδήρου και περιορίζεται σε κάποιο βαθμό η χλώρωση των φυτών

Κλίμα

Η οργανική ουσία αποσυντίθεται ταχύτερα στις υψηλότερες θερμοκρασίες και επομένως τα εδάφη στα θερμότερα κλίματα τείνουν να περιέχουν λιγότερη οργανική ουσία από ότι στα ψυχρότερα κλίματα.

Σύνθεση του εδάφους

Τα εδάφη λεπτής σύνθεσης τείνουν να έχουν περισσότερη οργανική ουσία σε σύγκριση με τα χονδροειδή εδάφη και να συγκρατούν περισσότερες θρεπτικές ουσίες και υγρασία, παρέχοντας καλύτερες συνθήκες για την ανάπτυξη των φυτών. Τα χονδροειδή εδάφη αερίζονται καλύτερα και η παρουσία οξυγόνου έχει ως αποτέλεσμα την ταχύτερη αποσύνθεση της οργανικής ουσίας.

Υδρομορφία εδάφους (στράγγιση)

Όσο πιο πολύ υγρασία συγκρατεί το έδαφος , τόσο λιγότερο οξυγόνο είναι διαθέσιμο για την αποσύνθεση της οργανικής ουσίας με αποτέλεσμα η οργανική ουσία συσσωρεύεται.

Χρήση της γης (όργωμα)

Το όργωμα αναμειγνύει το οξυγόνο με το έδαφος και αυξάνει την μέση θερμοκρασία του, συμβάλλοντας κατά συνέπεια στην πιο γρήγορη αποσύνθεση της οργανικής ουσίας. Απώλεια οργανικής ουσίας παρατηρείται επίσης λόγω της διάβρωσης όπου το επιφανειακό έδαφος και ο χούμος συμπαρασύρονται. Γενικά, η καλλιέργεια της γης αποφέρει λιγότερη οργανική ουσία στο έδαφος σε σύγκριση με εκείνη που αποφέρει η φυσική άγρια βλάστηση.

Βλάστηση

Οι ρίζες συμβάλλουν σημαντικά στην οργανική ουσία του εδάφους. Οι βοσκότοποι παράγουν βαθιές ρίζες οι οποίες αποσυντίθενται βαθιά μέσα στο έδαφος. Αντίθετα, τα δασικά εδάφη βασίζονται κυρίως στην αποσύνθεση της επιφανειακής φυλλόστρωσης για την είσοδο οργανικής ουσίας. Οι καλλιέργειες παράγουν περισσότερη υπέργεια βιομάζα σε σύγκριση με τις ρίζες. Η είσοδος οργανικής ουσίας σε καλλιεργούμενες εκτάσεις εξαρτάται από τις πρακτικές διαχείρισης της γης, συμπεριλαμβανομένου του βαθμού στον οποίο απομακρύνονται η παραμένουν τα υπολείμματα της συγκομιδής.
Τα είδη των οργανικών ουσιών είναι πάρα πολλά και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βελτίωση των εδαφών όπως πχ. Άνθρακας, λιγνίτης , οικιστικά απόβλητα, κομπόστες, ζωικές κοπριές.

Ζωικές κοπριές

Μια από τις κυριότερες μορφές οργανικής ουσίας που χρησιμοποιείται είναι όλα τα είδη ζωικής κοπριάς. Η περιεκτικότητα τους σε θρεπτικά στοιχεία διαφέρει ανάλογα με το είδος του ζώου, την τροφή του και την συντήρηση που δέχεται.

Γίνετε μέλος της fb ομάδας του Αγροτών Ανάγνωσμα ΕΔΩ

Χλωρή λίπανση

Με τον όρο χλωρή λίπανση εννοούμε την καλλιέργεια διαφόρων φυτών, κυρίως ψυχανθών και την ενσωμάτωση τους στο έδαφος. Το καλύτερο στάδιο της παράχωσης του είναι όταν βρίσκονται στο στάδιο της πλήρης άνθησης / καρπόδεσης γιατί τότε έχουν αποκτήσει περίπου 80 - 90% της φυτομάζας και της περιεκτικότητας τους σε άζωτο.

Φυτικά υπολείμματα

Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται όλα τα είδη των φυτικών υπολειμμάτων που συνήθως είναι ξυλοποιημένα. Αυτά προσφέρουν στο έδαφος μικρές ποσότητες θρεπτικών στοιχείων, αυξάνουν όμως την οργανική ουσία. 

Πηγή - infowine.gr