Το είδος της κυδωνιάς, Cydonia oblonga Mill., καλλιεργείται στη χώρα μας από αρχαιοτάτων χρόνων αλλά ποτέ δεν απέκτησε τη σημασία και σπουδαιότητα που απέκτησαν τα άλλα γιγαρτόκαρπα οπωροφόρα μηλιά και αχλαδιά. Σήμερα η κυδωνιά έχει μεγαλύτερη εμπορική αξία ως υποκείμενο της αχλαδιάς παρά για τον καρπό που παράγει. Η Ελλάδα είναι ελλειμματική σε κυδώνια και μικροποσότητες εισάγονται συνήθως από την Τουρκία.
Βοτανικά χαρακτηριστικάΔέντρο σχετικά βραχύσωμο (4-5μ.) όπως και η ροδακινιά, με
φλοιό καφετί και φύλλα δερματώδη, μεγάλα, που φέρουν χνούδι αργυρόχρωμο στην
κάτω επιφάνεια. Καρποφορεί στις κορυφές λεπτοκλαδίων του έτους, ακροκαρπεί,
έχει μεγάλα ρόδινα ωραία άνθη και καρπό ψευδή, με λιθώδη κύτταρα και υπόξινη
γεύση. Δένδρο που δεν αντέχει σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, καλλιεργείται στην
Ν. Ευρώπη ( Βαλκανικές χώρες) και σε πολλές άλλες με παρόμοιες κλιματικές
συνθήκες. Ο καρπός χρησιμοποιείται περισσότερος μεταποιημένος και ψητός παρά ως νωπός. Χρησιμοποιείται και ως υποκείμενο στον πολλαπλασιασμό της αχλαδιάς.
 |
| Cydonia oblonga |
Ποικιλίες
Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται είναι τυχαία σπορόφυτα που
έχουν επιλεγεί σε διάφορες περιοχές και έχουν πάρει τοπικά ονόματα ή ονόματα
από τη φύση του καρπού, όπως Αφράτα αγροκτήματος Πανεπιστημίου Θες/νίκης,
Μηλοκύδωνα, Ψωμοκύδωνα, Επανωμής, κ.λπ. Σε άλλες χώρες, όπως π.χ. στην
Βουλγαρία, Τουρκία όπου η κυδωνιά καλλιεργείται συστηματικά αναπτύχθηκαν
ποικιλίες με καλά χαρακτηριστικά και μερικές έχουν εισαχθεί και στη χώρα μας.
- Σμυρνέικα ή Τούρκικα: Δέντρο σχετικά ήπιας βλάστησης με καρπό χρυσοκίτρινο,
αρωματικό
- Champion: Με
καρπό μεγάλου μεγέθους, σάρκα συνεκτική, εύχυμη
- Portugal: Είναι σχετικά ζωηρό δέντρο, παράγει
καρπούς σχήματος αχλαδιού και η επιδερμίδα του έχει βαθύ κίτρινο χρώμα. Είναι
αυτογόνιμη.
Κλίμα και έδαφος
Η κυδωνιά δεν απαιτεί πολλές ώρες χαμηλών θερμοκρασιών για να
διακοπεί ο λήθαργος των ανθοφόρων οφθαλμών της γι’ αυτό καλλιεργείται και σε
ζεστότερα κλίματα απ ότι η μηλιά και η αχλαδιά. Δεν ανέχεται τις πολύ χαμηλές
θερμοκρασίες του χειμώνα και ως εκ τούτου δεν καλλιεργείται στην Κεντρική και
Β. Ευρώπη. Για τους Β. Ευρωπαίους, το κυδώνι θεωρείται εξωτικό φρούτο και
εισάγεται από τη Νότια Ευρώπη. Η κυδωνιά ανέχεται καλά τα υγρά εδάφη αλλά η
καλύτερη παραγωγή δεν παίρνεται σ΄αυτά τα εδάφη. Το ριζικό της σύστημα είναι
επιπόλαιο οπότε μπορεί να αξιοποιήσει εδάφη από βαθειά μέχρι πολύ αβαθή, αρκεί να στραγγίζουν ικανοποιητικά και να μην είναι αλκαλικά.
Πολλαπλασιασμός
Η κυδωνιά πολλαπλασιάζεται αγενώς με μοσχεύματα σκληρού ξύλου
πολύ εύκολα. Τα μοσχεύματα κόπτονται το φθινόπωρο ή νωρίς την άνοιξη φυτεύονται
στο έδαφος και ριζοβολούν. Υποκείμενα ιδιαίτερα για την κυδωνιά δεν έχουν
δημιουργηθεί.
Συστήματα φύτευσης και διαμόρφωσης της κόμης
Η κυδωνιά απαντάται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα ως μεμονωμένο
δέντρο στις αυλές των σπιτιών και λιγότερο ως συστηματική καλλιέργεια. Συνήθως
διαμορφώνεται σε κύπελλο και φυτεύεται κατά τετράγωνα, σε αποστάσεις 5x5. Καθότι οι πιο πολλές ποικιλίες
είναι αυτογόνιμες οι οπωρώνες αποτελούνται από μια ποικιλία μόνο. Τελευταία, η
κυδωνιά διαμορφώνεται σε παλμέτα και σχετικά πυκνή φύτευση (3,5x2-3μ).
 |
| Για τους Β. Ευρωπαίους, το κυδώνι θεωρείται εξωτικό φρούτο |
Καρποφόρα όργανα
Η κυδωνιά φέρει τα άνθη της στις κορυφές των βλαστών του
έτους (ακροκαρπεί, όπως και τα άλλα γιγαρτόκαρπα, μηλιά και αχλαδιά), δηλαδή το
δένδρο στερείται μόνιμων καρποφόρων οργάνων. Είναι παραγωγικό δένδρο, δεν παρενιαυτοφορεί.
Το κυδώνι φέρει το χνούδι το οποίο απομακρύνεται εύκολα με τριβή όταν είναι
ώριμο. Το ώριμο κυδώνι έχει ωραίο και πολύ ελκυστικό χρυσοκίτρινο χρώμα. Η
σάρκα του κυδωνιού είναι υπόξινη, στυφή και φέρει πολλά λιθώδη κύτταρα
ιδιαίτερα γύρω από τα σπέρματα.
Χρήσεις των κυδωνιών
Ο καρπός της κυδωνιάς χρησιμοποιείται περισσότερο στην
ζαχαροπλαστική παρά σαν νωπός. Χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή ζελέδων,
για παρασκευή γλυκού του κουταλιού και για ψητό κυδώνι στις ταβέρνες,
ζαχαροπλαστεία κ.λπ. Ο νωπός καρπός λόγω του ότι είναι στυφός και υπόξινος δεν
τρώγεται σε ποσότητες όπως άλλα φρούτα.
Συντήρηση κυδωνιών
Τα νωπά κυδώνια συντηρούνται στους 0 βαθμούς Κελσίου και Σχ.
Υγρ. 95%. Το κυδώνι είναι ευαίσθητο στις μετασυλλεκτικές ασθένειες που
προσβάλλουν και το αχλάδι (Μονίλια, πενικίλλια, βοτρύτης). Συχνά στο
ψυγείο εμφανίζεται περιφακιδική κηλίδωση που οφείλεται στην έλλειψη ασβεστίου.
Επίσης, μετά από μακροχρόνια συντήρηση ή και έλλειψη ασβεστίου παρατηρείται
εσωτερική κατάρρευση. Συνιστώνται προληπτικοί ψεκασμοί με χλωριούχο ασβέστιο
στον οπωρώνα ή εμβάπτιση των καρπών πριν τη συντήρηση σε διάλυμα χλωριούχου
ασβεστίου. Τα κυδώνια που προορίζονται για ζαχαροπλαστική χρήση συντηρούνται σε
δοχεία αφού πρώτα βραστούν. Τα νωπά κυδώνια μέχρι πρότινος συντηρούνταν σε
κοινές αποθήκες καλυπτόμενα με άχυρα. Κατά τη συντήρηση των νωπών κυδωνιών σε ψυγεία, ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να λαμβάνεται για τη σχετική υγρασία γιατί πολλές
φορές έχει παρατηρηθεί αφυδάτωση των κυδωνιών.
Καλλιεργητικές φροντίδες
Η κυδωνιά απαιτεί τις απαραίτητες καλλιεργητικές φροντίδες (
κλάδεμα, άρδευση, λίπανση, καταστροφή ζιζανίων ) όπως και τα άλλα οπωροφόρα
δέντρα. Η κυδωνιά απαιτεί ελαφρύ κλάδεμα έτσι ώστε να μην δημιουργεί λαίμαργους. Η λίπανση περιλαμβάνει συστηματική εφαρμογή μεικτών λιπασμάτων του
τύπου 10-5-15 για να καλύπτονται οι ανάγκες σε βασικά λιπαντικά στοιχεία και σε
περίπτωση τροφοπενίας σιδήρου ή άλλων ιχνοστοιχείων εφαρμόζονται ενώσεις που
περιέχουν ιχνοστοιχεία ( Fe, Mg, Zn, B ). Το κυδώνι συχνά παρουσιάζει συμπτώματα περιφακιδικής κηλίδωσης και γι’
αυτό συνιστώνται να γίνονται 2-3 διαφυλλικοί ψεκασμοί με χλωριούχο ασβέστιο,
κάτι ανάλογο που εφαρμόζεται για την αντιμετώπιση της πικρής στιγμάτωσης στο
μήλο.
Εχθροί και ασθένειες
Η κυδωνιά έχει σοβαρούς εχθρούς και πρέπει να εφαρμόζεται
συστηματικό πρόγραμμα ψεκασμών αν θέλουμε να παράγουμε καλής ποιότητας καρπούς.
- Καρπόκαψα (Cydia pomonella): Προκαλεί σοβαρές ζημιές όπως στα μήλα και τα αχλάδια. Ένα πρόγραμμα ψεκασμών αντίστοιχο με εκείνο της μηλιάς και αχλαδιάς είναι ικανοποιητικό.
- Η Νάρκη (Phyllonorycter (Lithocoletis) coryjifiliela): Προκαλεί μεγάλη ζημιά στα φύλλα της κυδωνιάς
- Μύγα της Μεσογείου (Ceratitis capitata): Προσβάλλει κυρίως τα κυδώνια που καλλιεργούνται προς τα νότια.
- Τετράνυχοι: Προκαλούν αντίστοιχα ζημιές όπως και στη μηλιά
- Ξυλοφάγα έντομα: Η κυδωνιά προσβάλλεται πάρα πολύ από τα ξυλοφάγα έντομα Cossus cossus και Zeyzera pyrina.
- Μονίλια (Monilia cydoniae): Προκαλεί ζημιές κυρίως στα άνθη και νεαρούς βλαστούς, ιδιαίτερα όταν καλλιεργείται σε υγρές περιοχές. Επίσης ζημιά προκαλεί και ο μύκητας Botrytis cinerea.
- Εντομοσπορίωση (Entomosporium maculatum, Fabraea maculate- τέλεια μορφή): Προκαλεί κηλίδες ξηρές σε βλαστούς, στα φύλλα (φυλλόπτωση) και στον καρπό. Προσβάλλει επίσης και μερικές ποικιλίες αχλαδιάς.
- Βακτηριακό κάψιμο (Erwinia amylovora): Οι περισσότερες ποικιλίες κυδωνιάς είναι πολύ ευαίσθητες στο βακτηριακό κάψιμο και αυτό είναι ένας από τους λόγους μη διάδοσης της καλλιέργειας.
- Ίωση - Βοθρίωση του ξύλου της μηλιάς (ASPV- apple stem pitting virus): Παρατηρείται παραμόρφωση του καρπού και φυσικά είναι ακατάλληλος για εμπορία. Η κυδωνιά επειδή πολλαπλασιάζεται αγενώς θα πρέπει το υλικό πολλαπλασιασμού να λαμβάνεται από δένδρα ελεύθερα ιώσεων.
Γράφει
Νατάσα Μπατσίλα
Φοιτήτρια Τεχνολογίας Γεωπονίας Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Βιβλιογραφία
Μιλτιάδης Δ.
Βασιλακάκης, ''Γενική και Ειδική Δενδροκομία'', 2016, Εκδόσεις Γαρταγάνη,
Θεσσαλονίκη
Για ανάγνωση αρθρογραφίας του Αγροτών Ανάγνωσμα
fb σελίδα ΕΔΩ
fb ομάδα ΕΔΩ