Στην περιοχή των Μολάων, διεξήχθησαν δειγματοληψίες και ανάλυση περιεκτικότητας σε MOSH και ΜΟΑΗ
 |
| Συμβουλές για την αποφυγή της ποιοτικής υποβάθμισης του ελαιολάδου |
Ορυκτέλαια και ασφάλεια τροφίμων
Η παρουσία ορυκτελαίων στα τρόφιμα μπορεί να προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των καταναλωτών. Οι επιδράσεις στην υγεία από διάφορα συστατικά των ορυκτελαίων ποικίλλουν ανάλογα με το κλάσμα που εξάγεται:
- MOSH: δεν υπάρχουν πλήρη τοξικολογικά δεδομένα για τα διάφορα κλάσματα των MOSH. Μερικά από αυτά τα άκρως εξευγενισμένα έλαια φέρουν έγκριση ως πρόσθετα σε τρόφιμα και υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα. Για ορισμένα «παραφινέλαια τροφίμων», που χαρακτηρίζονται από υψηλό μοριακό βάρος, έχει οριστεί ΑΗΠ ίση με 12 mg/kg σωματικού βάρους/ημέρα. Τα κλάσματα με μικρότερο μοριακό βάρος παρουσιάζουν μεγαλύτερη σημασία από τοξικολογικής άποψης.
- MOAH: επειδή ορισμένοι ιδιαίτερα αλκυλιωμένοι αρωματικοί υδρογονάνθρακες είναι δυνητικά καρκινογόνοι παράγοντες, ο κίνδυνος για την υγεία των καταναλωτών είναι υψηλός.
Τι ορίζει η νομοθεσία
Δεν υπάρχει νόμος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που να θέτει όρια για τη μόλυνση των τροφίμων με βρώσιμα έλαια. Το 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε Σύσταση (2017/84) για τον έλεγχο των υδρογονανθράκων ορυκτελαίων σε τρόφιμα, σε υλικά και σε αντικείμενα που προορίζονται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα, με σκοπό τη συλλογή δεδομένων σχετικά με την παρουσία μολυσματικών ουσιών, για την αξιολόγηση της ανάγκης έκδοσης συγκεκριμένων μέτρων όσον αφορά την προστασία της υγείας των καταναλωτών.
Ακολουθήστε τη fb σελίδα του Αγροτών Ανάγνωσμα ΕΔΩ
Η Γερμανία εξέδωσε πρόσφατα το τρίτο σχέδιο διατάγματος για τα ορυκτέλαια στα τρόφιμα και στα υλικά που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα. Το διάταγμα αυτό προβλέπει:
– Μέγιστη μόλυνση με ΜΟΑΗ 0,5 mg/kg στα τρόφιμα.
– Τη χρήση υλικών συσκευασίας που λειτουργούν προστατευτικά αν εκτιμάται κίνδυνος μόλυνσης των τροφίμων από δευτερογενή ή τριτογενή υλικά συσκευασίας (για παράδειγμα χαρτοκιβώτια που παράγονται με ανακυκλώσιμο χαρτί). Με βάση την απουσία κανονισμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ορισμένοι Γερμανοί διανομείς έχουν καθορίσει συμβατικά όρια για τη μόλυνση από MOSH και MOAH στο ελαιόλαδο.
Τι έδειξε η μελέτη της F. CARLI στους Μολάους
Αντιμετωπίζοντας μια κατάσταση που δεν έχει οριστεί σαφώς, η Fratelli Carli S.p.A. πραγματοποίησε μια μελέτη σχετικά με τους παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν μόλυνση του ελαιολάδου από MOSH και ΜΟΑΗ. Στα τέλη Φεβρουαρίου 2018, στην περιοχή των Μολάων, διεξήχθησαν δειγματοληψίες και ανάλυση περιεκτικότητας σε MOSH και ΜΟΑΗ.
Συγκεκριμένα:
– Έγινε δειγματοληψία ελιών απευθείας από τα δέντρα πριν από το κλάδεμα/συγκομιδή.
– Πάρθηκαν δείγματα ελιών από σακί ΡΕ μετά τη συγκομιδή, που πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα με το κλάδεμα με αλυσοπρίονο λιπασμένο με λιπαντικό με βάση ορυκτέλαια 100%, συγκομιδή με τσουγκράνες πεπιεσμένου αέρα και χρησιμοποιώντας πλαστικά δίχτυα.
– Έγινε έλεγχος του δελτίου δεδομένων ασφαλείας του λιπαντικού που χρησιμοποιείται στο
αλυσοπρίονο, έρευνα στον καλλιεργητή για την ποσότητα λιπαντικού ελαίου που καταναλώνεται.
– Εξετάστηκε ελαιόλαδο που παράγεται από ελιές δειγματοληψίας στο ελαιοτριβείο των Μολάων.
– Πάρθηκαν δείγματα νέων σακιών από γιούτα που διατίθενται σε κατάστημα των Μολάων.
– Δείγμα χρησιμοποιούμενου σακιού από γιούτα –από δυο αγρούς της περιοχής– στάλθηκε για εξέταση.
– Ελήφθησαν δείγματα από λιπαντικά έλαια που ορίζονται «φυτικού τύπου» και είναι απαλλαγμένα από ορυκτέλαια.
– Εισχώρηση POSH από τελάρο πολυαιθυλενίου F.lliCarli.
– Απεστάλη δείγμα σκευάσματος με βάση την παραφίνη, εγκεκριμένο για βιολογική ελαιοκαλλιέργεια. Τα δείγματα στάλθηκαν στο εργαστήριο Eurofins Wej Contaminants Laboratory – Αμβούργο, Γερμανία.
Τα αποτελέσματα που προέκυψαν οδήγησαν στα εξής συμπεράσματα:
Οι ελιές που συγκομίστηκαν πριν από το κλάδεμα δεν εμφάνιζαν μόλυνση από MOSH και ΜΟΑΗ (τιμές κάτω από τα όρια ποσοτικού προσδιορισμού (0,6 mg/kg για MOSH/POSH και 0,15 mg/kg για MOAH). Επισημαίνεται ότι από το ημερολόγιο αγρού δεν προκύπτει εφαρμογή με φυτοφάρμακα κατά καλλιέργεια.
Γίνετε μέλος της fb ομάδας του Αγροτών Ανάγνωσμα ΕΔΩ
Από τη δειγματοληψία ελιών από το σακί ΡΕ προέκυψαν τιμές MOSH/POSH ίσες περίπου με 5mg/kg και ΜΟΑΗ ίση με 2 mg/kg. Αυτό σημαίνει ότι οι εργασίες συγκομιδής και κλαδέματος επιφέρουν μόλυνση με ορυκτέλαια στις ελιές λόγω της διασποράς με το αλυσοπρίονο, που λιπαίνεται με ορυκτέλαια τόσο στα ίδια τα φυτά όσο και στα δίχτυα ελαιοσυγκομιδής. Η αποθήκευση σε σακιά ΡΕ μπορεί, επίσης, να οδηγήσει σε αύξηση της μόλυνσης από POSH. Η αναλογία MOSH/POSH που προέκυψε, ίση με 2,5, εμπίπτει στη χαρακτηριστική αναλογία των «ακατέργαστων» ορυκτελαίων που δεν υπόκεινται σε ειδικό ραφινάρισμα. Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο που προκύπτει από τις ελιές που έχουν συγκομισθεί εμφανίζει συγκέντρωση MOSH/POSH ίση με 20 mg/kg και ΜΟΑΗ ίση με 6,7mg/kg. Αυτό επιβεβαιώνει πειραματικά ότι η μάλαξη καθορίζει μια συγκέντρωση των συστατικών MOSH και ΜΟΑΗ λόγω της διάσπασης αυτών των ουσιών κατά το στάδιο παραγωγής του ελαιολάδου. Οι MOSH γενικά χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη απολικότητα και ως εκ τούτου η αναλογία MOSH/MOAH τείνει να αυξάνεται ελαφρά στο ελαιόλαδο σε σύγκριση με την αναλογία που υπάρχει στις ελιές.
Από τις πληροφορίες που προέκυψαν, περίπου το 2% του ορυκτελαίου που διασκορπίζεται κατά τη συγκομιδή μολύνει το παραγόμενο εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο. Παρά το πολύ χαμηλό ποσοστό, η τιμή ΜΟΑΗ που προέκυψε είναι πολύ μεγαλύτερη από το επιθυμητό όριο (0.5 mg/kg).
Τα καινούρια σακιά από γιούτα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε MOSH μεταξύ 4400 και 7000mg/kg και σε ΜΟΑΗ μεταξύ 2600 και 5200. Επομένως μπορεί να λειτουργούν ως μολυσματικοί παράγοντες για τις ελιές που περιέχονται σε αυτά.
Τα σακιά από γιούτα στο τέλος της ζωής τους έχουν συγκέντρωση MOSH ίση με 3250 mg/kg και τα ΜΟΑΗ ίση με 1200 mg/kg. Συνεπώς παρατηρούμε απώλεια σε περιεκτικότητα σε ορυκτέλαια σε σύγκριση με τα καινούρια σακιά. Ένα μέρος αυτής της απώλειας οφείλεται στην εξάτμιση και την επακόλουθη μόλυνση των ελιών με την επαφή, ενώ ένα άλλο μέρος οφείλεται στην εξάτμιση και τη διασπορά στο περιβάλλον. Λαμβάνοντας υπόψη τον κύκλο ζωής και τον αριθμό χρήσεων καθώς και τη χωρητικότητα των σακιών, εκτιμάται ότι ένα ελάχιστο μέρος της μόλυνσης των ελιών με ορυκτέλαιο οφείλεται σε αυτό.
Από τα τρία έλαια που χαρακτηρίζονται «φυτικά», μόνο ένα προέκυψε απαλλαγμένο από MOSH και ΜΟΑΗ. Ένα δείγμα παρουσίασε τιμή MOSH ίση με 29,5 mg/kg και ΜΟΑΗ ίση με 3,5 mg/kg, συνεπώς περιορισμένες τιμές ασφαλώς δεν επηρεάζουν τη μόλυνση των ελαίων. Αντίθετα ένα δείγμα έδειξε σημαντικές ποσότητες MOSH και ΜΟΑΗ και επομένως η χρήση του, αντί των λιπαντικών με βάση τα ορυκτέλαια, πρέπει να αποφεύγεται.
( Για την ανάγνωση του παρακάτω πίνακα σύρετε την οθόνη του κινητού σας αριστερά)
| Στάδιο της αλυσίδας παραγωγής | Εργασίες | Αιτία |
| Καλλιέργεια ελαιόδενδρων | Εφαρμογή φυτοφαρμάκων | Χρήση των παραφινέλαιων ως φυτοφαρμάκων, ακόμη και σε βιολογικές καλλιέργειες. |
| Χρήση φυτοφαρμάκων που περιέχουν ορυκτέλαια ως μέσο διασποράς ενεργών συστατικών στα σκευάσματά τους. | ||
| Συγκομιδή ελιών | Κλάδεμα κατά τη συγκομιδή | Χρήση λιπαντικών με βάση ορυκτέλαια για τη λίπανση των αλυσίδων των αλυσοπρίονων, με άμεση μόλυνση των ελιών πάνω στα δένδρα και των διχτυών ελαιοσυλλογής, με επακόλουθη μόλυνση των ελιών σε αυτές τις συγκομιδές (βλ. παράγραφο 7). |
| Συγκομιδή ελιών | Συγκομιδή με μηχανήματα/ηλεκτρικές τσουγκράνες | Στην περίπτωση χρήσης κινητήρων εσωτερικής καύσης που τροφοδοτούνται με μείγμα καυσίμων που λιπαίνονται με ορυκτέλαια, στα καυσαέρια μπορεί να απομένουν ορυκτέλαια που διαχέονται στο περιβάλλον και μπορεί να επικάθονται στις ελιές. |
| Συγκομιδή και μεταφορά ελιών | Χρήση σακιών από γιούτα για τη συλλογή και τη μεταφορά των συγκομισμένων ελιών | Στη νηματοποίηση των ινών από γιούτα η χρήση ορυκτελαίων είναι ευρέως διαδεδομένη, τα οποία παραμένουν ως υπόλειμμα σε αυτές και μπορούν συνεπώς να μεταφερθούν με εξάτμιση και επαφή με τις ελιές. Τα ορυκτέλαια που περιέχονται στα σακιά από γιούτα θα μειώνονται με την πάροδο του χρόνου λόγω της χρήσης τους και της εξάτμισης που οφείλεται στις υψηλές θερινές θερμοκρασίες. |
| Συγκομιδή και μεταφορά ελιών | Χρήση σακιών από ΡΕ (πολυαιθυλένιο) για τη συλλογή και τη μεταφορά των συγκομισμένων ελιών | Το ΡΕ με το οποίο παράγονται τα πλαστικά σακιά που χρησιμοποιούνται στη συγκομιδή ελιάς μπορεί να απελευθερώσει POSH στις ελιές. |
| Μεταφορά ελιών | Μόλυνση που οφείλεται στα καυσαέρια από κινητήρες καύσης. | Τα καυσαέρια των κινητήρων καύσης, των μέσων που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά των ελιών στο ελαιοτριβείο, μπορεί να περιέχουν κατάλοιπα των λιπαντικών ελαίων που χρησιμοποιούνται στη λειτουργία των κινητήρων. |
| Μεταφορά ελιών | Μέσα μεταφοράς μολυσμένα με ορυκτέλαιο | Η μεικτή μεταφορά των δοχείων ορυκτελαίου και των σακιών με ελιές μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνσή τους εξαιτίας διαρροής των δοχείων και μόλυνσης των τελάρων μεταφοράς του μέσου που χρησιμοποιείται. |
| Σύνθλιψη ελιών | Αποθήκευση ελιών πριν από τη σύνθλιψη | Επειδή τα σακιά από γιούτα αλλά και τα σακιά από ΡΕ μπορεί να επιφέρουν μόλυνση με MOSH, POSH και MOAH, όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος αποθήκευσης των ελιών στα σακιά και όσο υψηλότερη είναι η θερμοκρασία αποθήκευσης, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η μόλυνση των ελιών με ορυκτέλαια λόγω της επαφής και της εξάτμισης. |
| Σύνθλιψη ελιών | Λίπανση των μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται για τη σύνθλιψη | Η χρήση λιπαντικών στα μηχανήματα σύνθλιψης (σπαστήρες, μαλακτήρες, ντεκάντερ, διαχωριστήρας) μπορεί να οδηγήσει στη μόλυνση της παραγωγής των ελιών, της ελαιόπαστας και του ελαιολάδου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα ορυκτέλαια αποτελούν συστατικά που προβλέπονται από τον Κώδικα 21 CRF § 178.3570 Λιπαντικά για τυχαία επαφή με τα τρόφιμα, ως εκ τούτου η χρήση πιστοποιημένων λιπαντικών κατά NSFH1 δεν είναι εντελώς αποτελεσματική στην πρόληψη της μόλυνσης από MOSH και ΜΟΑΗ. |
| Σύνθλιψη ελιών | Λιπασμένοι κινητήρες | Η λάθος τοποθέτηση λιπαντικών κινητήρων εντός της εγκατάστασης σύνθλιψης ελιών μπορεί να προκαλέσει, σε περίπτωση διαρροής, τυχαία μόλυνση των ελιών, της ελαιόπαστας και του ελαιολάδου με ορυκτέλαια. |
| Σύνθλιψη ελιών | Μάλαξη ελαιόπαστας | Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου τα ορυκτέλαια που έχουν μολύνει τις ελιές προγενέστερα, λόγω της διαδικασίας εκχύλισης ελαιολάδου, κατανέμονται σε διάφορα στάδια με μεγαλύτερη συγκέντρωση στο στάδιο συλλογής ελαιολάδου. Από το πείραμα που πραγματοποιήθηκε (βλ. ανάλυση 6) η κατανομή των ορυκτελαίων στο στάδιο συλλογής ελαιολάδου είναι πρακτικά ποσοτική. Ωστόσο, αυτό το στάδιο παραγωγικής διαδικασίας δεν μπορεί να αποφευχθεί. |
| Σύνθλιψη ελιών | Χρήση πεπιεσμένου αέρα | Σε περίπτωση χρήσης πεπιεσμένου αέρα στο ελαιοτριβείο, για παράδειγμα για τον καθαρισμό των εγκαταστάσεων, οι επιφάνειες ενδέχεται να μολυνθούν με ορυκτέλαια που προέρχονται από τα λιπαντικά που χρησιμοποιούνται στους συμπιεστές. |
| Σύνθλιψη ελιών και αποθήκευση ελαιολάδου στο ελαιοτριβείο | Παρατεταμένη επαφή του λαδιού με στοιχεία της εγκατάστασης που αποτελούνται από πολυολεφίνες (ΡΕ και ΡΡ) | Μέρη των εγκαταστάσεων, όπως φτερωτές αντλιών, σωλήνες, φλάντζες από πολυαιθυλένιο και πολυπροπυλένιο, που παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε επαφή με το ελαιόλαδο, ενδέχεται να απελευθερώσουν POSH. |
| Μεταφορά ελαιολάδου σε δεξαμενή | Μόλυνση που οφείλεται στα καυσαέρια από κινητήρες | Τα καυσαέρια των κινητήρων καύσης των βυτιοφόρων που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά του ελαιολάδου μπορεί να περιέχουν κατάλοιπα λιπαντικών ελαίων που χρησιμοποιούνται στη λειτουργία των κινητήρων. |
| Συσκευασία ελαιολάδου | Παρατεταμένη επαφή του λαδιού με στοιχεία της εγκατάστασης που αποτελούνται από πολυολεφίνες (ΡΕ και ΡΡ) | Μέρη των εγκαταστάσεων, όπως φτερωτές αντλιών, σωλήνες, φλάντζες από πολυαιθυλένιο και πολυπροπυλένιο που παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε επαφή με το ελαιόλαδο, ενδέχεται να απελευθερώσουν POSH. |
| Συσκευασία ελαιολάδου | Χρήση πεπιεσμένου αέρα | Σε περίπτωση χρήσης πεπιεσμένου αέρα για το φύσημα/καθαρισμό των δοχείων (μπουκάλια και μεταλλικά κουτιά), αυτά μπορεί να μολυνθούν με ορυκτέλαια που προέρχονται από τα λιπαντικά που χρησιμοποιούνται στους συμπιεστές. |
| Συσκευασία ελαιολάδου | Λίπανση των εγκαταστάσεων συσκευασίας ελαιολάδου | Η χρήση λιπαντικών σε μονάδες συσκευασίας λαδιών (μονάδα πλήρωσης, μονάδα επιπωμάτωσης, μονάδα σφραγίσματος) μπορεί να προκαλέσει μόλυνση του συσκευασμένου ελαιολάδου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα ορυκτέλαια αποτελούν συστατικά που προβλέπονται από τον Κώδικα 21 CFR § 178.3570 Λιπαντικά για τυχαία επαφή με τα τρόφιμα, ως εκ τούτου η χρήση πιστοποιημένων λιπαντικών κατά NSFH1 δεν είναι εντελώς αποτελεσματική στην πρόληψη της μόλυνσης από MOSH και MOAH. |
| Συσκευασία ελαιολάδου | Λιπασμένοι κινητήρες | Η παρουσία λιπασμένων κινητήρων με λάθος τοποθέτηση στη μονάδα συσκευασίας ελαιολάδου μπορεί να προκαλέσει, σε περίπτωση διαρροής, τυχαία μόλυνση των υλικών συσκευασίας και των γεμισμένων δοχείων. |
| Συσκευασία ελαιολάδου | Υλικά συσκευασίας | Αν τα υλικά άμεσης επαφής που χρησιμοποιούνται (καπάκια κλεισίματος, μεταλλικά κουτιά) περιέχουν ορυκτέλαια ως πρόσθετα ή/και προσμίξεις, αυτά μπορεί να εισχωρήσουν στο συσκευασμένο ελαιόλαδο. |
* Ο κ. Paolo Brusutti είναι Food Safety and Quality Consultant (Σύμβουλος Ασφάλειας και Ποιότητας Τροφίμων).
** Ο κ. Gino De Andreis είναι Υπεύθυνος προμηθειών Εξαιρετικού Παρθένου Ελαιολάδου της εταιρείας Fratelli Carli S.p.A.
*** Ο κ. Δημήτρης Φάββας είναι Τεχνολόγος Γεωπόνος, υπεύθυνος προμηθειών Εξαιρετικού Παρθένου Ελαιολάδου της εταιρείας
Fratelli Carli S.p.A για την Ελλάδα.
(Αναδημοσίευση από το τεύχος 86 του Ελιά & Ελαιόλαδο)
Πηγή - olivenews.gr